Otwarto wystawę „Wizjoner z Kodakiem: fotografie Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa”

„Zaczynamy w Warszawie »Rok Čiurlionisa«" – powiedział w czwartek (13 marca), otwierając wystawę, ambasador Republiki Litewskiej w Polsce Valdemaras Sarapinas. Przypomniał, że parlament litewski ogłosił legendarnego fotografa patronem roku 2025. W otwarciu warszawskiej wystawy wziął udział minister kultury Republiki Litewskiej Šarunas Birutis.

Obecna na wernisażu Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, powiedziała: „Dobrze wiemy, jak ważną platformą porozumienia jest dla nas kultura. Jak ważną – nie boję się użyć tego słowa – bronią jest kultura, zwłaszcza w tych szczególnych czasach. Čiurlionis jest artystą znanym u nas, ale nigdy dosyć znanym. Należy on do naszej wspólnej historii, ale, patrząc na jego dzieła, mam wrażenie, że jego postać jest bardzo współczesna". Ministra Wróblewska podkreśliła również, że wystawa jest zapowiedzią kolejnych wspólnych polsko-litewskich projektów kulturalnych.

Na wystawie prezentowane jest kilkadziesiąt fotografii Čiurlionisa, wykonanych w 1905 r. podczas jego podróży po Kaukazie. Pomimo trudnych warunków życiowych, w 1905 r. zdobył aparat marki Kodak, którym fotografował do 1909 r.

„Kaukaz, morze Czarne i Krym wywarły na artyście ogromne wrażenie. Fotografując naturę Čiurlionis nie dążył do przedstawienia monumentalnych pejzaży morskich. Znacznie bardziej interesowała go faktura, światło, cienie i ruch wody. Album z fotografiami posłużył artyście jako zbiór szkiców i inspiracji do późniejszych dzieł malarskich" – napisała prof. Rasute Žukiene, historyczka sztuki.

Wystawa będzie dostępna do zwiedzania od 1 kwietnia do 1 czerwca w Ossolineum we Wrocławiu, a w Warszawie będzie ją można obejrzeć w listopadzie.

„Fotografia stanowi nieodłączną część fenomenu Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa, potęgując szczególną aurę otaczającą cały kult sztuki litewskiego geniusza. Prawdą jest, że fotografia nie jest główną dziedziną ekspresji twórcy, światu znany jest on przede wszystkim jako malarz i kompozytor, który na początku XX wieku w nowatorski sposób połączył malarstwo i muzykę, ujawniając się, jako symbolista posługujący się niepowtarzalnym językiem artystycznym" – napisano w książce „Fotografia" Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa, wydanej w 2022 r. „Fotografie Čiurlionisa zawierają estetyczne kody wczesnego modernizmu, które, jak się wydaje, charakteryzowały się nie celowymi praktykami twórczymi, lecz spontaniczną umiejętnością patrzenia inaczej" – napisano w dalszej części książki.

Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (Mikołaj Konstanty Czurlanis) urodził się 22 września 1875 r. w Oranach. Był najstarszym z dziewięciorga dzieci wiejskiego organisty. Dzieciństwo spędził w Druskiennikach, gdzie pod kierunkiem ojca uczył się gry na instrumentach. Jako 14-letni chłopiec został przyjęty do dworskiej orkiestry księcia Michała Ogińskiego, w której grał na flecie. Dzięki poparciu i pomocy materialnej Ogińskiego Čiurlionis udał się na studia do Warszawy. W latach 1894-1899 kształcił się w Warszawskim Instytucie Muzycznym. W tym okresie był blisko związany z młodopolskim środowiskiem artystycznym. Poza muzyką interesował się historią, naukami przyrodniczymi, astronomią i filozofią. W latach 1901-1902 kontynuował edukację muzyczną w konserwatorium w Lipsku. W 1902 r. wrócił do Warszawy i rozpoczął naukę rysunku, w latach 1904-1906 studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Około 1905 r. zaczął tworzyć na pół abstrakcyjne obrazy malowane techniką tempery o muzycznych tytułach, np. dyptyk, preludium, fuga. Namalował ok. 300 obrazów.

W 1907 r. wyjechał do Wilna i włączył się w działalność Litewskiego Towarzystwa Artystycznego. Coraz bliższa artyście stawała się kultura litewska. Wziął udział w I Wystawie Sztuki Litewskiej w Wilnie. W 1908 r. współtworzył drugą edycję tego wydarzenia, projektował druki, wystawiał własne prace, a także m.in. doprowadził do prawykonania dyplomowego utworu - kantaty „De profundis". Jako artysta Čiurlionis stał się uosobieniem litewskiego odrodzenia narodowego opartego na rodzimym folklorze. Mikalojus Konstantinas Čiurlionis zmarł 10 kwietnia 1911 r. w sanatorium w podwarszawskim Pustelniku. (PAP)

szt/ aszw/