Urodził się w Gdowie koło Wieliczki. W 1909 r. rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym UJ. Rozpoczął też studia prawnicze na UJ, które szybko zostały przerwane wybuchem I wojny światowej. Został wcielony do armii austro-węgierskiej; ciężko ranny resztę wojny spędził w służbie garnizonowej w Krakowie. Dosłużył się stopnia porucznika.
W pierwszych tygodniach niepodległości wstąpił w szeregi Wojska Polskiego. Został przydzielony do tworzącego się Wydziału Informacyjnego – wywiadu wojskowego, późniejszego Oddziału II Sztabu Generalnego. Skierowano go do prac komisji przygotowującej plebiscyt na Spiszu i Orawie, a następnie na Górnym Śląsku. Złamanie przez Czechosłowację ustaleń dotyczących przeprowadzenia głosowania wpłynęło na jego późniejsze poglądy wobec działań tego państwa. Wywiad wojskowy skierował Grażyńskiego do służby w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska.
Grażyński i Powstania Śląskie
W nocy z 17 na 18 sierpnia 1920 r. wybuchło II Powstanie Śląskie. Po jego zakończeniu Grażyński (awansowany do stopnia kapitana) pod pseudonimem Borelowski kontynuował misję jako szef sztabu Wydziału Organizacyjno-Mobilizacyjnego w Dowództwie Obrony Plebiscytu. Zakładał, że tylko walka zbrojna, a nie działania polityczne, zdecyduje o przynależności Śląska. Doprowadziło to do jego konfliktu z komisarzem plebiscytu Wojciechem Korfantym. Spór polityczny Grażyńskiego z działaczem śląskiej chadecji będzie się ciągnął aż do śmierci tego drugiego.
Wydarzenia roku 1921 w dużej mierze przyznały rację Grażyńskiemu. Decyzja o wybuchu III Powstania Śląskiego była rezultatem powziętych przez polski wywiad informacji o przyznaniu Polsce wyłącznie mało znaczących obszarów Górnego Śląska i pozostawienia niemal całego potencjału przemysłowego po stronie Niemiec. Dzięki zrywowi w granicach RP znalazła się prawie 1/3 obszaru plebiscytowego, ale zdecydowana większość potencjału przemysłowego. W czasie powstania ponownie zaostrzył się konflikt z Korfantym, który oskarżył Grażyńskiego o próbę obalenia dyktatury zrywu.
Po rozstrzygnięciu kwestii przynależności Górnego Śląska Grażyński wyjechał do Krakowa. Na Wydziale Prawa UJ uzyskał doktorat. Nie zerwał współpracy z Oddziałem II Sztabu Generalnego. Zajmował się m.in. zdobywaniem informacji na temat sytuacji Polaków po niemieckiej stronie.
Jeszcze przed majem 1926 związał się z obozem piłsudczykowskim. W listopadzie 1924 r. został wybrany na wiceprzewodniczącego Związku Powstańców Śląskich. W dniach zamachu majowego władze ZPŚ jednoznacznie opowiedziały się za Piłsudskim. Zaufanie powstańców było ważnym elementem kapitału politycznego, który pozwolił Grażyńskiemu na objęcie funkcji wojewody śląskiego.
Grażyński – wojewoda śląski
28 sierpnia 1926 r. z rąk prezydenta Mościckiego otrzymał nominację na urząd wojewody śląskiego. Zastąpił niechętnego Piłsudskiemu, bliskiego Korfantemu, wojewodę Mieczysława Bilskiego. Tuż po objęciu funkcji podkreślił, że nowe władze będą respektowały dotychczasową autonomię województwa. W rzeczywistości był jednak bardzo sceptycznie nastawiony do uregulowań śląskiego Statutu Organicznego. Bardzo niechętnie wobec Grażyńskiego nastawiona była mniejszość niemiecka, która zmobilizowała się w wyborach samorządowych w listopadzie 1926 r. i zanotowała doskonały wynik. Grażyński nasilił walkę z wpływami niemieckimi, często działając poza przepisami prawa.
Śląskie: upamiętniono przedwojennego wojewodę Michała Grażyńskiego
Podstawowym celem, który stawiał sobie Grażyński, było jak najściślejsze połączenie Górnego Śląska z resztą Polski i osłabienie wpływów niemieckich. Były one bardzo wyraźne w szkolnictwie. Dzięki wsparciu finansowemu oraz szantażowi niemieckich fabrykantów i właścicieli fabryk wobec polskich robotników i górników Górnoślązacy decydowali się na posyłanie dzieci do niemieckich szkół. Grażyński powołał się na uregulowania konwencji genewskiej o Lidze Narodów z 1922 r. Przewidywała ona m.in. przyjmowanie do szkół wyłącznie na podstawie przynależności językowej. Do 1926 r. przepisy te w zasadzie nie były respektowane. Na polecenie Grażyńskiego Urząd Wojewódzki rozpoczął masowe unieważnianie wniosków o przyjęcie do szkół niemieckich. Decyzja ta spotkała się z gwałtownym sprzeciwem Niemców. Sprawa pojawiła się na forum Ligi Narodów, która w 1927 r. przyznała rację Polsce. Za głównego architekta tego rozstrzygnięcia został uznany wojewoda Grażyński. Po 1933 r. konsekwentnie zwalczał wpływy nazistowskie.
Wielki nacisk kładł na politykę kulturalną. W 1929 r. wsparł powołanie Muzeum Śląskiego. Wspierał także teatry, stowarzyszenia ludowe, harcerstwo i rozwój radiofonii. Z jego inicjatywy powstał Komitet Niesienia Pomocy Kulturalnej dla Śląska Opolskiego.
W drugiej połowie lat trzydziestych stopniowo zdobywał uznanie miejscowej ludności. Irytację wciąż jednak wywoływał zwyczaj obsadzania stanowisk w urzędzie wojewódzkim przez Polaków pochodzących z innych regionów kraju. Cieniem na jego misji rzuca się także jego stosunek do represjonowanego przez władze Korfantego. Grażyński nie zezwolił, aby odbywające się 20 sierpnia 1939 r. uroczystości pogrzebowe działacza miały charakter państwowy.
Angażował się też w działalność harcerską. W 1931 r. został wybrany na przewodniczącego ZHP.
Grażyński w czasie II wojny i na emigracji
Jego pracę przerwała niemiecka agresja i błyskawiczne zajęcie Górnego Śląska. 2 września 1939 r. Grażyński i jego urzędnicy opuścili Katowice. „Pan Prezydent Rzeczypospolitej mianował w dniu 5 bm. wojewodę śląskiego Michała Grażyńskiego ministrem propagandy […]” – czytamy w depeszy Polskiej Agencji Telegraficznej z 5 września 1939 r. Niestety resort Grażyńskiego nie rozpoczął pracy. 17 września, wraz z resztą rządu, polityk przekroczył granicę z Rumunią.
We Francji rząd Władysława Sikorskiego odsunął Grażyńskiego od pełnienia jakichkolwiek funkcji państwowych. Był postrzegany jako jeden z najważniejszych działaczy obozu sanacyjnego, a to skreślało go w oczach nowych władz. W 1940 r. został „zesłany” do obozu dla „sanacyjnych” oficerów na Wyspie Węży u wybrzeży Szkocji. Spędził tam trzy lata. Po tragicznej śmierci Sikorskiego rozpoczął służbę w Polskich Siłach Zbrojnych. Został awansowany do stopnia podpułkownika. Ponownie stanął na czele ZHP. Do 1951 r. organizował jego emigracyjne struktury. Wspierała go jego żona Helena Gepner-Śliwowska, harcmistrzyni. Grażyński działał także w Lidze Niepodległości Polski oraz Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie.
10 grudnia 1965 r. zmarł w Londynie na skutek obrażeń, których doznał, będąc potrącony przez samochód. Spoczywa na londyńskim cmentarzu Putney Vale.
szuk / skp /
