Nadanie tytułu członka honorowego Związku Górali prof. Janowi Gwalbertowi Pawlikowskiemu (5. z lewej w I rzędzie). 1932 r. Fot. NAC
Wernisaż twórczości artystycznej górali, zorganizowany w niedzielę, był pierwszym punktem obchodów 110 rocznicy powstania Związku Górali - poprzednika Związku Podhalan. Wystawę można oglądać w historycznej siedzibie Związku Podhalan w Zakopanem.
Związek Górali powołała w Zakopanem na przełomie lutego i marca 1904 roku grupa górali i członkowie zakopiańskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
Jak zauważyła Małgorzata Wonuczka–Wnuk ze Związku Podhalan, rocznica zbiegła się z uroczystościami inaugurującymi rok wybitnego polskiego etnografa Oskara Kolberga.
„Nasza wystawa jest hołdem dla Kolberga za jego działania i jego świadomość ważności wartości kultury ludowej. On działał, kiedy nie było wolnej Polski i miał świadomość, że wolna Polska może zaistnieć dzięki tradycji i pielęgnowaniu kultury ludowej” – podkreśliła Wonuczka–Wnuk.
Jak dodała, poprzez tę wystawę, organizowaną przy głównym deptaku Zakopanego, związek chce pokazać, że w Zakopanem są rzeczy piękne, unikatowe, które stanowią o tożsamości mieszkańców Podhala. „Ludzie, którzy przyjeżdżają do Zakopanego, stykają się, niestety, ze straganową chińszczyzną serwowaną na Krupówkach” – stwierdziła.
Związek Górali powołała w Zakopanem na przełomie lutego i marca 1904 roku grupa górali i członkowie zakopiańskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
Na wystawie można oglądać gobeliny, hafty, rzeźbione meble, obrazy malowane na szkle, stroje góralskie, rzeźby i metaloplastyka.
Jedną z autorek prezentowanych na wystawie unikatowych gobelinów jest Bożena Gąsienica–Byrcyn, która stworzyła już kilkaset „tkanych obrazów”. Gąsienica–Byrcyn często nawiązuje do przyrody Tatr, podejmuje tematykę religijną, portretuje też górali.
Na wystawie można również podziwiać misternie wykonane jesionowe meble autorstwa Stanisława Walkosza–Jambora. Efektowne są także damskie stroje góralskie, zdobione haftem w motywy roślinne autorstwa Marii Gąsienicy–Gładczan.
Jak przypomniał prezes zakopiańskiego oddziału Związku Podhalan Marcin Zubek, statut Związku Górali został przyjęty 4 marca 1904 r. w karczmie „U Wnuka” – dziś to zabytkowy dom przy ul. Kościeliskiej. Za patrona górale wybrali sobie błogosławionego, a dziś świętego Andrzeja Bobolę. Działalność Związku Górali koncentrowała się na sprawach kulturalnych, oświatowych i ekonomicznych. Jednym z głównych celów organizacji było dbanie o dobro niematerialne podhalańskiej twórczości ludowej.
„Związek przetrwał dwie wojny światowe, a jego kontynuatorem jest do dziś Związek Podhalan działający prężnie w Europie i Ameryce” – powiedział Zubek.
W okresie międzywojennym ówczesny prezes Związku Górali Franciszek Pawlica oddał swoją parcelę pod budowę siedziby Związku Górali, która została wzniesiona w 1936 r. na rogu ulic Krupówki i Kościuszki w Zakopanem. Po wojnie siedziba Związku została przejęta przez państwo. Związek obecnie stara się o jej odzyskanie.
Na czas II wojny światowej działalność Związku Górali została zawieszona. W 1956 r. rozpoczęto starania o reaktywację przedwojennego Związku Górali, jednak komunistyczne władze nie zgodziły się na odrodzenie dawnego stowarzyszenia, zezwoliły natomiast na utworzenie zupełnie nowej organizacji pod nazwą Związek Górali Tatrzańskich, który w 1959 r. zmienił nazwę na Związek Podhalan. (PAP)
szb/ abr/
