Popiersie Juliusza Cezara. Zbiory Muzeum Sztuki w Wiedniu. Fot. Wikimedia Commons
Mija rocznica ustanowienia świątyni ku czci dyktatora rzymskiego Juliusza Cezara. Był on pierwszym Rzymianinem uznanym za boga oraz uhonorowanym świątynią.
Budowę rozpoczęto w 42 r. p.n.e., po ubóstwieniu Cezara przez senat rzymski. Nakazał ją Oktawian August – przybrany syn Cezara i późniejszy władca imperium rzymskiego. Kiedy ukończono świątynię, Oktawian August poświęcił ją publicznie Cezarowi. Ceremonia miała miejsce 18 sierpnia 28 r. p.n.e.. Przez kolejne dni Rzymianie hucznie świętowali.
„Całe święto trwało wiele dni, i to bez przerwy, a kiedy cesarz osłabł na zdrowiu, trwało dalej pod kierownictwem jego zastępców”, pisze historyk rzymski Kasjusz Dion.
Wystawiano pokazy gladiatorskie, w tym walki barbarzyńskich Daków oraz Swewów. Chłopcy z patrycjuszowskich rodzin zaprezentowali inscenizację zdobycia Troi. Odbywały się wyścigi konne, zarówno na pojedynczych wierzchowcach, jak i w zaprzęgach. Na arenach nie brakowało dzikich zwierząt. Z Afryki ściągnięto nawet nosorożce oraz hipopotamy, których nigdy wcześniej nie pokazywano w Rzymie. Poza tym, senatorowie organizowali publiczne bankiety we własnych domach.
Juliusz Cezar był rzymskim wodzem oraz politykiem. Jako prokonsul Galii (58–50 r. p.n.e.), rozgromił Helwetów oraz Germanów, podbił cały obszar między Renem a Pirenejami. Wyprawiał się również za Ren oraz na Wyspy Brytyjskie. W roku 49 p.n.e. wdał się w wojnę domową przeciwko Pompejuszowi oraz senatowi. Gdy zwyciężył, przejął pełnię władzy w państwie, kończąc definitywnie okres republiki.
Świątynię Cezara wzniesiono po wschodniej stronie głównego placu rzymskiego – Forum Romanum. Znajdowała się ona pomiędzy Regią, świątynią Kastora i Polluksa oraz Bazyliką Emilii. Wiemy, że stała na specjalnym podwyższeniu zwanym po łacinie rostra. Rostra to w pierwszym znaczeniu dzioby, pyski; w drugim są to kończaste przody okrętów służące do odpierania i dziurawienia statków nieprzyjacielskich.
W 31 r. p.n.e. siły Oktawiana Augusta zwyciężyły flotę Marka Antoniusza w bitwie morskiej pod przylądkiem Akcjum. Podium, na którym stała świątynia Cezara, została ozdobiona przodami wrogich okrętów zdobytymi właśnie w tej potyczce.
W głębi świątyni stał potężny posąg Cezara odzianego w szaty. W prawej ręce dzierżył laskę kapłańską (lituus). W tympanonie znajdowała się rzeźba przedstawiająca gwiazdę. Symbolizowała ona kometę, która po śmierci Cezara (44 r. p.n.e.) pokazywała się na niebie przez siedem kolejnych dni. „Ludzie wierzyli, że ta gwiazda to dusza Cezara przyjęta między nieśmiertelnych bogów”, pisze Pliniusz Starszy. Wizerunek gwiazdy istniał na specjalnej serii monet wypuszczonej przez Oktawiana.
Przypuszcza się, że w czasie wspomnianych obchodów, w sierpniu 29 r. p.n.e., drzwi nowej świątyni stały otworem, tak aby świętujący mogli z zewnątrz oglądać posąg Cezara. Poza rzeźbą wnętrze budynku uświetniał obraz „Venus Anadyomene”, namalowany przez Apellesa. Przedstawiał on boginię miłości wynurzającą się z wody.
Do czasów obecnych zachowały się szczątki podstawy, w tym półkolista nisza w centralnym punkcie świątynnej platformy. Niszę uznaje się za resztki ołtarza, na którym w 44 r. p.n.e. spalono zwłoki Cezara. Ludzie wciąż składają w tym miejscu wieńce pamiątkowe.
Juliusz Cezar był rzymskim wodzem oraz politykiem. Jako prokonsul Galii (58–50 r. p.n.e.), rozgromił Helwetów oraz Germanów, podbił cały obszar między Renem a Pirenejami. Wyprawiał się również za Ren oraz na Wyspy Brytyjskie. W roku 49 p.n.e. wdał się w wojnę domową przeciwko Pompejuszowi oraz senatowi. Gdy zwyciężył, przejął pełnię władzy w państwie, kończąc definitywnie okres republiki.
Juliusz Cezar został zasztyletowany przez spiskowców 15 marca 44 r. p.n.e. Parę dni później jego zwłoki – umieszczone na łożu z kości słoniowej, zdobionym złotem i purpurą – zostały wystawione na Polu Marsowym. Złożono je w złoconej kaplicy, wzorowanej na świątyni Wenus, od której miała pochodzić rodzina zamordowanego. Ciało Cezara okrywała ta sama szata, w której został zamordowany – pocięta i splamiona krwią. Kiedy na placu zebrały się tłumy Marek Antoniusz – stronnik i przyjaciel Cezara – odczytał testament Cezara. Wygłosił również przemowę na jego cześć.
Przy mównicy znajdował się woskowy posąg Cezara. Odciśnięto w nim wszystkie rany, jakie otrzymał on podczas zamachu. Monument obracał się dzięki kołowemu mechanizmowi. Był dobrze widoczny i wzmacniał przemowę Marka Antoniusza. Lud, porwany uwielbieniem dla Cezara, próbował przenieść jego zwłoki na Wzgórze Kapitolińskie. Chciano je tam spalić pomiędzy świątyniami głównych bóstw rzymskich.
Nie zgodziły się na to władze publiczne, obawiając się wzniecenia pożaru w świętym miejscu. Ciało Cezara zostało ostatecznie skremowane na Forum Romanum, obok Regii, siedziby głównego kapłana. Niedługo potem, w miejscu kremacji, obywatele wznieśli ołtarz oraz kolumnę z numidyjskiego kamienia, na której wyryto napis Parenti Patriae (Dla Ojca Narodu). Monumenty zburzono na rozkaz konsulów, oburzonych narastającym kultem nieżyjącego dyktatora. W tym samym miejscu, w roku 42 p.n.e., Oktawian August polecił zbudować Cezarowi osobną świątynię. (PAP)
kkp/
