Felicjan Sławoj Składkowski jako minister spraw wewnętrznych. Fot. see page for author, Public domain, via Wikimedia Commons
140 lat temu, 9 czerwca 1885 r., urodził się generał brygady WP, minister spraw wewnętrznych i premier rządu polskiego w okresie międzywojennym gen. Felicjan Sławoj-Składkowski. Był szefem najdłużej w II RP urzędującego gabinetu.
Felicjan Sławoj Składkowski urodził się 9 czerwca 1885 r. w Gąbinie pow. Gostynin. Ukończył gimnazjum filologiczne w Kielcach i rozpoczął studia na wydziale lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W tym czasie związał się z Polską Partią Socjalistyczną.
13 listopada 1904 r. uczestniczył w zbrojnej manifestacji PPS na pl. Grzybowskim w Warszawie. Aresztowany i osadzony w więzieniu na Pawiaku, po miesięcznym śledztwie został przeniesiony do Kielc pod nadzór policji, a później usunięty z UW. W 1906 r. chcąc uniknąć rozprawy sądowej przeniósł się do Krakowa. Tam kontynuował studia lekarskie na Uniwersytecie Jagiellońskim uzyskując w 1911 r. dyplom. Od 1914 r. kierował lecznicą chirurgiczną w Sosnowcu.
Po wybuchu I wojny w sierpniu 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Pełnił tam funkcję naczelnego lekarza w różnych pułkach piechoty. Wraz z I Brygadą przeszedł cały szlak bojowy. Podczas kryzysu przysięgowego w 1917 r. został internowany przez Niemców w obozie w Beniaminowie. Po zwolnieniu w sierpniu 1918 r. rozpoczął pracę jako lekarz w kopalni pod Sosnowcem.
W listopadzie 1918 r. kierował akcją rozbrajania Niemców w Zagłębiu Dąbrowskim, pełniąc funkcje dowódcy, a potem oficera sztabu Okręgu Wojskowego w Dąbrowie Górniczej. W 1919 r. mianowany został szefem sanitarnym najpierw przy Inspektoracie Piechoty Legionowej, a później 2. Dywizji Piechoty Legionów.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej początkowo służył na froncie litewsko-białoruskim jako m.in. szef sanitarny Grupy Operacyjnej gen. Lucjana Żeligowskiego. Następnie pełnił m.in. funkcje szefa sekcji organizacyjnej Departamentu Sanitarnego Ministerstwa Spraw Wojskowych i delegata rządowego przy Polskim Czerwonym Krzyżu.
W października 1920 r. został przeniesiony do Szpitala Ujazdowskiego, a następnie ponownie do Departamentu Sanitarnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. Później został inspektorem w Wojskowym Instytucie Sanitarnym. W 1923 r. ukończył kurs dla wyższych oficerów w Rembertowie, a rok później przebywał na stażu w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu.
Od października 1924 r. sprawował funkcję szefa Departamentu Sanitarnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. Podczas zamachu majowego w 1926 r. stanął po stronie marszałka Józefa Piłsudskiego. Później pełnił funkcję komisarza rządu na m.st. Warszawę. Od października 1926 r. do grudnia 1929 r. pełnił funkcje ministra spraw wewnętrznych w rządach Piłsudskiego, Kazimierza Bartla i Kazimierza Świtalskiego. Następnie powrócił do wojska i w 1930 r. został szefem Administracji Armii.
Po przeniesieniu w stan spoczynku w czerwcu 1930 r. objął ponownie stanowisko ministra spraw wewnętrznych, które sprawował do czerwca 1931 r. w gabinetach: Walerego Sławka, Piłsudskiego i Aleksandra Prystora.
Pełniąc tę funkcję uczestniczył w działaniach przeciwko opozycji, które zakończyły się aresztowaniem posłów i osadzeniem w twierdzy brzeskiej.
W 1930 r. wybrany został posłem z listy państwowej. Do parlamentu wybierany był również w 1935 i 1938 r. Po odejściu z MSW powrócił do służby wojskowej, obejmując stanowisko II wiceministra spraw wojskowych i szefa Administracji Armii. 15 maja 1936 r. z inicjatywy Edwarda Śmigłego-Rydza objął funkcję premiera i ministra spraw wewnętrznych. Premierem był do końca września 1939 r., jako szef najdłużej urzędującego gabinetu II RP.
Po wybuchu II wojny we wrześniu 1939 r. wraz z rządem ewakuował się z Warszawy. Wobec sowieckiej agresji 17 września przeszedł na teren Rumunii, gdzie został internowany w miejscowości Slanic. Później przeniesiono go do Baile Herculane.
30 września 1939 r. podał się do dymisji, którą przyjął nowy prezydent Władysław Raczkiewicz. W czerwcu 1940 r. zbiegł z internowania i przedostał do Turcji. Jego prośby o ponowne przyjęcie do wojska były przez gen. Władysława Sikorskiego odrzucane. Ostatecznie po interwencji prezydenta uzyskał zgodę na przyjazd do Ośrodka Zapasowego Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w Palestynie. Od stycznia 1941 r. przez kilka miesięcy zajmował się tam inspekcją sanitarną jednostek i instytucji WP.
Od maja 1941 r. do końca wojny pozostawał bez przydziału, prowadząc w tym czasie prywatną praktykę lekarską. Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji w Londynie. Był autorem wielu wspomnień i artykułów takich jak "Moja służba w Brygadzie. Pamiętnik polowy", "Z walk Pierwszej Brygady", „Beniaminów" i "Nie ostatnie słowo oskarżonego".
Gen. Felicjan Sławoj Składkowski zmarł 31 sierpnia 1962 r. w Londynie.
"Był politykiem trochę z przypadku. To sytuacja pchnęła go w stronę działania politycznego, co spowodowało różne kontrowersje i na tym polu nie był ceniony ani za życia ani po śmierci. Był postacią barwną, nietuzinkową. Niestety też przykładem swoistego niekorzystnego +zaczadzenia+ osobą Piłsudskiego, jako taki bezkrytyczny wykonawca wszelkich jego poleceń. Przez to stanowił także wdzięczny obiekt żartów, co czasami przesłaniało jego rzeczywiste osiągnięcia jako sprawnego administratora" - ocenia historyk prof. Andrzej Chojnowski.
Jego zdaniem Składkowski miał wyraźne pragnienia poprawy stanu infrastruktury kraju i dążył do jego polepszenia m.in. poprzez budowę dróg czy budynków użyteczności publicznej. "Jego pewną obsesją było przestrzeganie zasad higieny, zalecał by budowano szalety, które od jego imienia nazwano »sławojkami«, co także było tematem dowcipów. Wskazywało jednak też na poziom kraju, skoro musiał zajmować się tym sam premier. Był postacią, która została nieco skrzywdzona. Wskazywano głównie na jego słabości, a moim zdaniem należy zwrócić uwagę na obszar działań, gdzie miał sukcesy, związane z dążeniem zmiany kraju na lepsze" - podkreślił historyk. (PAP)
mjs/ akn/ ls/
