Ośrodek Karta

„W krematoriach Auschwitz”

„Dziesięć przykazań, ta podstawa humanizmu, nie miało tu żadnego znaczenia” – pisał zmarły osiem lat temu Filip Müller – urodzony w Seredzie autor wyjątkowej relacji z Auschwitz. Członek Sonderkommando przeżył piekło niemieckiego obozu zagłady.

„Kobiety. Nasza historia”. Cykl spotkań w DSH

Nie da się rozmawiać o historii powszechnej bez uwzględnienia losów i perspektywy połowy ludzkości. Mimo że o kobietach mówi się coraz częściej, to w dominującej narracji historycznej wspomina się o nich na marginesach, w przypisach lub traktuje się je jako tło. W nowym cyklu przygotowanym przez Dom Spotkań z Historią zmieniamy te proporcje. Zapraszamy na comiesięczne dyskusje i debaty dotyczące historii kobiet i ich roli w dziejach, inspirowane książkami i projektami na temat kobiet oraz relacjami biograficznymi z Archiwum Historii Mówionej.

„Wiktoria 1920”: 25 września–1 października

25 września polskie oddziały gen. Władysława Junga odzyskują Wołkowysk, a Sowieci zaczynają się wycofywać ze wschodniego brzegu Niemna. Miejscami odwrót przybiera charakter ucieczki. W nocy 25/26 września Polacy zajmują Grodno. Jednostki Armii Czerwonej w bezładzie przechodzą do odwrotu, masowo porzucając broń i ekwipunek.

„Wiktoria 1920”: 18–24 września

20 września Rada Ligi Narodów przyjmuje rezolucję, która potwierdza tzw. linię Focha na Suwalszczyźnie jako tymczasową linię demarkacyjną między Polską a Litwą. Tego dnia Polacy ruszają do natarcia na Grodno. Rozpoczyna się tzw. operacja niemeńska.

„Wiktoria 1920”: 11–17 września

12 września na Wołyniu rusza ofensywa 3 Armii gen. Władysława Sikorskiego; w jej wyniku Polacy zajmują kolejne miasta. Działania te mają odwrócić uwagę sowieckich dowódców od przygotowań do operacji niemeńskiej. Józef Piłsudski zamierza bowiem obejść oddziały bolszewickie od strony północnej i zepchnąć przeciwnika w bagna Polesia.

„Wiktoria 1920”: 4–10 września

4 września w rejonie Sejny–Suwałki–Augustów wojska litewskie atakują oddziały jazdy polskiej; dalej Litwini nacierają wspomagani przez Sowietów. 5 września Polacy odpierają kontrofensywę litewską na Suwalszczyźnie. Armia Konna Budionnego wycofuje się najpierw na wschodni brzeg Bugu, a następnie na tyły Frontu Południowo-Zachodniego, do rejonu Włodzimierza Wołyńskiego.

„Wiktoria 1920”: 28 sierpnia–3 września

Trwają walki z 1 Armią Konną pod Zamościem. Miasta bronią wojska polskie i ukraińska 6 Dywizja płk. Marko Bezruczki. 31 sierpnia 1 Dywizja Kawalerii płk. Juliusza Rómmla stacza z wycofującą się armią Siemiona Budionnego walkę pod Komarowem – ostatnią wielką bitwę kawaleryjską XX wieku; pokonani bolszewicy uchodzą za Bug.

„Wiktoria 1920”: 21–27 sierpnia

21–22 sierpnia oddziały Wojska Polskiego zajmują: Lidzbark, Zambrów, Hrubieszów, Przasnysz, Białystok. 25 sierpnia bolszewicki kawaleryjski korpus Gaja Bżyszkina, zagrożony rozbiciem, przekracza granicę niemiecką w Prusach Wschodnich, tam jest internowany. Sowiecki Front Zachodni zostaje niemal rozbity.

„Wiktoria 1920”: 14–20 sierpnia

14 sierpnia 5. Armia gen. Władysława Sikorskiego przechodzi do natarcia znad rzeki Wkry, by odciążyć obronę Warszawy pod Radzyminem. Oprócz szturmu przedmościa warszawskiego Sowieci na północy przeprowadzają manewr oskrzydlający (Płock–Brodnica–Włocławek). 15 sierpnia stacjonujący w Siedlcach bolszewicy informują, iż „Armia Czerwona wkroczyła do Warszawy”.

„Wiktoria 1920”: 7–13 sierpnia

8–9 sierpnia podczas konferencji brytyjsko-francuskiej w Hythe omawiane są warunki rozejmowe wobec Polski (m.in. natychmiastowa demobilizacja do poziomu 50 tys. żołnierzy oraz prawo Rosji do bezwarunkowego transportu przez polskie terytorium). Ich przyjęcie oznaczałoby sowietyzację Polski. 10 sierpnia premier Lloyd George oznajmia w parlamencie brytyjskim, iż warunki są dobre i zwalniają Wielką Brytanię z obowiązku udzielania Polakom pomocy.