Ośrodek Karta

„Wiktoria 1920”: 31 lipca–6 sierpnia

31 lipca wojska sowieckie Frontu Zachodniego osiągają linię: Kowel–Tykocin– Nowogród; następnego dnia wchodzą do Brześcia nad Bugiem. Bolszewicy proklamują Białoruską Republikę Sowiecką. 4 sierpnia Rada Obrony Państwa wobec odesłania delegacji polskiej z Baranowicz wysyła nową delegację z pełnomocnictwami do rozmów pokojowych z Sowietami w Mińsku.

„Wiktoria 1920”: 17–23 lipca

17 lipca sowiecki komisarz spraw zagranicznych Gieorgij Cziczerin w nocie do rządu brytyjskiego odrzuca mediację państw zachodnich w rokowaniach z Polską. 19 lipca oddziały sowieckiego Frontu Zachodniego zajmują Grodno; tego dnia, na posiedzeniu Rady Obrony Państwa Roman Dmowski, przywódca Narodowej Demokracji, usiłuje bez skutku odebrać Józefowi Piłsudskiemu rolę głównodowodzącego.

„Wiktoria 1920”: 10–16 lipca

10 lipca w belgijskim Spa odbywają się rozmowy premiera RP Władysława Grabskiego z przedstawicielami Ententy. Nieprzychylny Polsce premier Wielkiej Brytanii Lloyd George dyktuje: polskie wojska mają się wycofać na linię wyznaczoną 8 grudnia 1919 r. przez Radę Najwyższą Ententy jako przyszłą granicę wschodnią Polski. 11 lipca odbywa się plebiscyt na Mazurach, Warmii i Powiślu; w granicach Niemiec pozostają niemal całe Prusy Wschodnie – Polska otrzymuje osiem wsi.

„Wiktoria 1920”: 3–9 lipca

3 lipca Józef Piłsudski, w imieniu Rady Obrony Państwa, ogłasza odezwę mobilizującą do walki cały naród. 4 lipca na całym Froncie Zachodnim – od granicy z Łotwą aż do błot poleskich – rozpoczyna się ofensywa wojsk sowieckich; natarcie na linii Smoleńsk–Warszawa–Berlin. Po przejściu Horynia Armia Konna Budionnego zajmuje twierdzę Równe.

„Wiktoria 1920”: 26 czerwca–2 lipca

26 czerwca bolszewicy dochodzą do Zwiahla (Nowogród Wołyński), na całym froncie ukraińskim odrzucając oddziały armii polskiej na ponad 200 km od Kijowa. 1 lipca Sejm uchwala powołanie 19-osobowej Rady Obrony Państwa z Józefem Piłsudskim jako przewodniczącym oraz przedstawicielami parlamentu, rządu i wojska – jako tymczasowej władzy w sprawach prowadzenia wojny.

„Wiktoria 1920”: 19–25 czerwca

23 czerwca, wobec niepowodzeń stworzenia przez Wincentego Witosa gabinetu „włościańsko-robotniczego”, powstaje, w oparciu o ugrupowania prawicowe i centrowe, pozaparlamentarny rząd Władysława Grabskiego – celem władzy wykonawczej staje się obrona państwa.

„Wiktoria 1920”: 12–18 czerwca

Armia Konna Budionnego atakuje cofającą się 3 Armię WP; armie polskie cofają się na całej linii. Komisarz polityczny Frontu Południowo-Zachodniego – Józef Stalin – w liście do Lenina proponuje, aby w przyszłości Polskę utrzymać jako całkowicie podległego satelitę. Odwrót wojska polskiego uruchamia w Polsce falę antywojennej propagandy komunistycznej; nie udaje się jednak porwać robotników do powszechnej akcji antypaństwowej.

K. Górny: dla osób związanych z KARTĄ archiwum społeczne to unikat

Dla nas, osób związanych z KARTĄ, archiwum społeczne to unikat, jedyny w swoim rodzaju zbiór świadectw historii – mówi PAP Katarzyna Górny, kierownik Archiwum Ośrodka KARTA.

„Wiktoria 1920”: 5–11 czerwca

Walcząca dotychczas bez większych rezultatów 1 Armia Konna Budionnego zmienia taktykę i uderza 5 czerwca w jednym punkcie – na styku 3 i 6 Armii WP na Ukrainie. Przełamuje polską linię obrony na odcinku Samhorodek–Nowochwastów. 7 czerwca oddziały Budionnego zajmują Żytomierz i Berdyczów, następnie zwracają się w kierunku Kijowa.

„Wiktoria 1920”: 29 maja–4 czerwca

Od 29 maja do 1 czerwca trwa natarcie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego, którego celem jest przerwanie frontu polskiego. W dniach 1–2 czerwca na odcinku białoruskim oddziały polskie przechodzą do kontrofensywy. Sowieci rozpoczynają odwrót, czasem wręcz ucieczkę, unikając tym samym okrążenia.