28 lipca mija pięć lat od dnia, w którym odszedł Jerzy Wojciech Borejsza, jeden z najznakomitszych polskich historyków, badacz polskiej emigracji czasu zaborów oraz historyk faszyzmów. Marzenie o zostaniu pisarzem przekuł w liczne dzieła historiograficzne, które dziś stanowią klasykę europejskiej literatury historycznej.
Urodzonego 115 lat temu Jerzego Borejszy nie sposób wymienić wśród „najważniejszych polskich komunistów”: odegrał istotną rolę w tworzeniu aparatu propagandowego i wydawniczego w pierwszych powojennych latach, miał świetne pióro, nigdy jednak nie należał do najwyższych władz partyjnych, relatywnie zaś wysokie stanowiska w hierachii państwowej (wydawca rządowego dziennika, prezes rozbudowanego wydawnictwa) zajmował zaledwie przez kilka lat.
Prof. Borejsza otaczał się młodzieżą, a młodzież naukowa do niego lgnęła, bo wiedziała, że może się wiele nauczyć, tak o przeszłości, jak i o współczesności - pisze historyk prof. Mariusz Wołos. 28 lipca 2019 r. w wieku 83 lat zmarł prof. Jerzy Wojciech Borejsza - badacz totalitaryzmów, emigracji, XIX wieku i Powstania Styczniowego.
Z tomu "Na rogu Stalina i Trzech Krzyży" zawierającego listy pisarzy do Jerzego Borejszy, najbardziej wpływowej postaci w polskiej kulturze lat powojennych, wyłania się niejednoznaczny obraz człowieka, który propagując komunizm wspierał literatów.
25 sierpnia 1948 r. we Wrocławiu rozpoczął się Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju. Jego obrady podporządkowano dyrektywom Kremla, który organizując szeroką kampanię "na rzecz pokoju" prowadził jednocześnie intensywne prace nad własnym programem nuklearnym. Większość źródeł podaje, że pomysłodawcą zorganizowania w Polsce Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju był Jerzy Borejsza. Jego inicjatywa miała zostać następnie zaakceptowana przez Moskwę.
W ocenie szans powstania styczniowego należy brać pod uwagę nie tylko to, co wiemy po 150 latach; Polacy wówczas mieli zupełnie inną perspektywę - uważa historyk prof. Jerzy Borejsza, który wygłosił wykład o insurekcji z 1863 r. na Zamku Królewskim w Warszawie. "Powstanie styczniowe było najdłuższe i największe z polskich powstań" - rozpoczął Borejsza, który w czwartek wieczorem z inicjatywy Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia wygłosił wykład "Powstanie styczniowe. Polska-Rosja-Europa".