70 lat temu urodziła się Alina Pienkowska

Alina Pienkowska, z domu Pabijan, urodziła się w rodzinie przybyłej do Gdańska z Małopolski. Jej ojca przyciągnęła do miasta praca w stoczni oraz perspektywa awansu społecznego. Miała młodszą siostrę i dwóch młodszych braci. Jako uczennica liceum wraz z jednym z kolegów, późniejszym działaczem Niezależnego Zrzeszenia Studentów, podczas jednej z lekcji stwierdziła, że słynne orędzie biskupów polskich do niemieckich jest słuszne, a wymierzona w nie propaganda komunistyczna jest nieprawdziwa.

Po ukończeniu liceum rozpoczęła naukę w Pomaturalnym Medycznym Studium Zawodowym w Gdańsku. We wrześniu 1973 r. rozpoczęła pracę w Szpitalu Wojewódzkim w Gdańsku, a dwa lata później przeniosła się do Przemysłowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Stoczni Gdańskiej. W 1977 r. rozpadło się jej małżeństwo z jej licealnym kolegą Piotrem Pienkowskim (choć formalnie związek trwał; rozwód nastąpił w 1979). Dzięki rodzinie Alina wraz z trzyletnim synem wyjechała do stryja mieszkającego w Manchesterze.

CZYTAJ TAKŻE

Alina Pienkowska (1952-2002)

Do Polski powróciła po kilku miesiącach. Niemal natychmiast zaangażowała się w działalność rodzących się Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Z podziemnego „Robotnika Wybrzeża” dowiedziała się o ich istnieniu i osobie jednego z ich liderów – Bogdana Borusewicza. Spotkała się z nim, aby poinformować o trudnych warunkach pracy stoczniowców. Borusewicz uznał, że Pienkowska może, nie wzbudzając podejrzeń, docierać do tysięcy robotników tego zakładu. Szybko stała się jedną z najważniejszych działaczek powstającego podziemnego ruchu związkowego. „Ta delikatna kobieta szybko wyrobiła sobie w WZZ własną pozycję, stała się równorzędnym partnerem. Wokół rewizje, aresztowania, prowokacje, a ona – jakby nigdy nic – robiła swoje” – wspominał Krzysztof Wyszkowski.

18 sierpnia 1978 r. bezpieka rozpoczęła inwigilację pielęgniarki ze Stoczni Gdańskiej. Szczególną uwagę sił bezpieczeństwa przyciągnęła, gdy Borusewicz zlecił jej dystrybucję ulotek wzywających do upamiętnienia robotników zamordowanych przez władze w grudniu 1970 r. Pod koniec 1978 r. w związku z aktywnością w WZZ Pienkowska została przeniesiona do przychodni przy Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki Elmor. Wiosną następnego roku dzięki decyzji sądu pracy wróciła do stoczniowej przychodni.

W 1979 r. SB przygotowywała prowokację wymierzoną w Pienkowską. Jej były mąż miał ją obciążyć zeznaniami dotyczącymi zaniedbywania opieki nad synem. Piotr Pienkowski, sam zaangażowany w działalność Wolnych Związków Zawodowych, zdecydowanie odmówił udziału w prowokacji.

Nazwisko Aliny Pienkowskiej 15 sierpnia 1980 r. znalazło się na liście podpisów pod apelem o przywrócenie do pracy Anny Walentynowicz. Również ona poinformowała świat o rozpoczęciu strajku w Stoczni Gdańskiej. Widząc pochód stoczniowców wzywających do przyłączenia się do strajku, zadzwoniła do lidera KSS „KOR” Jacka Kuronia, który przekazał tę sensacyjną informację do Radia Wolna Europa.

Nazwisko Aliny Pienkowskiej 15 sierpnia 1980 r. znalazło się na liście podpisów pod apelem o przywrócenie do pracy Anny Walentynowicz. Również ona poinformowała świat o rozpoczęciu strajku w Stoczni Gdańskiej. Widząc pochód stoczniowców wzywających do przyłączenia się do strajku, zadzwoniła do lidera KSS „KOR” Jacka Kuronia, który przekazał tę sensacyjną informację do Radia Wolna Europa. Po wynegocjowaniu pierwotnego porozumienia załogi z dyrekcją stoczni, gdy robotnicy rozchodzili się do domów, wraz z Anną Walentynowicz próbowała powstrzymać zakończenie strajku. Ostatecznie na terenie SG pozostało kilkaset osób, które rozpoczęły strajk solidarnościowy z innymi protestującymi zakładami, a następnie utworzyły Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

W nocy z 16 na 17 sierpnia Alina Pienkowska wraz z lekarką Barbarą Przedwojską przygotowała treść 16. postulatu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego dotyczącego służby zdrowia. Postulat, do którego sporządziły 30 załączników, brzmiał: „Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni opiekę medyczną osobom pracującym”. Była bardzo aktywna w trakcie dyskusji prowadzonych w ramach MKS i negocjacji z delegacją rządową. „[…] miała własne zdanie. Komisja rządowa truchlała, gdy Alina zabierała głos, bo mówiła bardzo emocjonalnie. Już nie była nieśmiała, już nie zaczynała, jak kiedyś każdego zdania od: Ja bardzo przepraszam, ale…, co tak strasznie denerwowało Andrzeja Gwiazdę. Już dojrzała i wiedziała, czego chce, a miłość Bogdana dodawała jej odwagi i pewności siebie. Ludziom się to podobało, bili jej brawo” – wspominał Jerzy Borowczak. W 1980 r. Alina Pienkowska i Bogdan Borusewicz byli już jedną z najbardziej znanych par powstającej „Solidarności”.

CZYTAJ TAKŻE

Bogdan Borusewicz

Pienkowska odpowiadała także za porządek na terenie stoczni. „Gromadziła wyżywienie, które ludzie przynosili do stoczni. Otworzyła punkt przyjmowania darów i pilnowała, by Międzyzakładowy Komitet Strajkowy miał dostęp do radiowęzła” – wspominała po latach Anna Walentynowicz. Podczas końcowych rozmów z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim zażądała uwolnienia aresztowanego kilka dni wcześniej drukarza wydawnictw opozycyjnych, Mirosława Chojeckiego. Władze spełniły to żądanie i po kilkunastu godzinach uwolniły Chojeckiego i kilku innych działaczy opozycji.

W ostatnich minutach przed oficjalnym zakończeniem strajku, 31 sierpnia 1980 r., wiceprzewodniczący MKS Bogdan Lis wraz z Aliną Pienkowską wykonali kopię porozumienia podpisanego przez robotników i delegację rządową. Skopiowali ten dokument, kiedy trwały jeszcze przemówienia Lecha Wałęsy i wicepremiera Jagielskiego. Tekst Porozumień Sierpniowych oboje ukryli następnie u znajomych Lisa mieszkających w jednym z przystoczniowych bloków. Jak tłumaczył Lis w wywiadzie dla PAP w 2005 r., zrobili to z obawy, że: „po zakończeniu strajku może ktoś na nas napaść, zabrać ten oryginał porozumienia, a potem powiedzą, że niczego nie podpisaliśmy”.

Po strajku Pienkowska została przewodniczącą komisji zakładowej NSZZ „Solidarność” w przystoczniowej przychodni, a jeszcze jesienią 1980 r. stanęła na czele Krajowej Sekcji Służby Zdrowia związku. W czasie karnawału „Solidarności” wielokrotnie uczestniczyła w negocjacjach dotyczących podwyżek dla pracowników służby zdrowia. „Stała się postrachem partyjnej i solidarnościowej nomenklatury. Była uparta jak cholera. Uprzedzała się do ludzi. Czasem była niesprawiedliwa. Krótko mówiąc: nie była aniołem” – wspominał Piotr Mierzewski, wówczas członek Krajowej Sekcji Służby Zdrowia NSZZ „S”.

W ostatnich minutach przed oficjalnym zakończeniem strajku, 31 sierpnia 1980 r., wiceprzewodniczący MKS Bogdan Lis wraz z Aliną Pienkowską wykonali kopię porozumienia podpisanego przez robotników i delegację rządową. Skopiowali ten dokument, kiedy trwały jeszcze przemówienia Lecha Wałęsy i wicepremiera Jagielskiego. Tekst Porozumień Sierpniowych oboje ukryli następnie u znajomych Lisa mieszkających w jednym z przystoczniowych bloków. Jak tłumaczył Lis w wywiadzie dla PAP w 2005 r., zrobili to z obawy, że: „po zakończeniu strajku może ktoś na nas napaść, zabrać ten oryginał porozumienia, a potem powiedzą, że niczego nie podpisaliśmy”.

Pod koniec legalnego funkcjonowania „Solidarności”, wraz z Bogdanem Borusewiczem, coraz krytyczniej spoglądała na działania władz związku i ekspertów otaczających Lecha Wałęsę. „Związek nie ma praktycznie żadnej koncepcji. Każda proponowana alternatywa jest przeciw Związkowi. Rządzą nim praktycznie eksperci, członkom pozostawia się 2–3 godziny na konsultację, i to kierownictwu Związku, nie pytając nigdy o zdanie dołów związkowych. Stocznia Gdańsk wyrzuciła p. Walentynowicz z Komisji Zakładowej. Dlaczego przewodniczącego Związku nie stać na rozmowę z p. Walentynowicz” – mówiła na II posiedzeniu Walnego Zjazdu Delegatów Regionu Gdańskiego w listopadzie 1981 r. Po przemówieniu złożyła rezygnację z członkostwa w Zarządzie Regionu.

Już 12 grudnia 1981 r, a więc jeszcze przed oficjalnym wprowadzeniem stanu wojennego, została zatrzymana przez milicję. Początkowo była internowana w Strzebielinku i areszcie w Gdańsku, a następnie Bydgoszczy-Fordonie (tu w jednej celi z Anną Walentynowicz spędziła Wigilię) oraz w Gołdapi. Wyszła na wolność w lipcu 1982 r.

Po wyjściu z internowania organizowała mieszkania dla działaczy podziemia antykomunistycznego, m.in. wciąż ukrywającego się Bogdana Borusewicza. W 1984 r. urodziła się ich córka Kinga. 23 grudnia tego samego roku ks. Stanisław Bogdanowicz z Gdańska udzielił potajemnego ślubu Pienkowskiej i Borusewiczowi. Ceremonia odbyła się w mieszkaniu jej brata, Antoniego. Borusewicz ukrywał się do stycznia 1986 r., gdy został aresztowany przez milicję. We wrześniu został zwolniony na mocy amnestii.

CZYTAJ TAKŻE

Anna Walentynowicz (1929-2010)

W drugiej połowie lat osiemdziesiątych Alina Pienkowska była współorganizatorką Fundacji Społecznej „Solidarność”. Od grudnia 1986 r. zasiadała w Komisji Interwencji i Praworządności „S”, kierowanej przez Zofię i Zbigniewa Romaszewskich. W maju i sierpniu 1988 r. była zaangażowana w strajki w Stoczni Gdańskiej. W 1989 r. odmówiła udziału w obradach okrągłego stołu. „Skład delegacji [strony społecznej na rozmowy przy okrągłym stole – przyp. PAP] był ustalany przez kolegów z Warszawy. Uważam, że to nie w porządku wobec ludzi, którzy przez cały stan wojenny pracowali na rzecz zmian” – argumentowała na początku przełomowego roku 1989. Wolała zaangażować się w odbudowę struktur ponownie zalegalizowanej „Solidarności”. Do 1991 r. była członkiem władz gdańskich struktur związku. Odmówiła propozycji objęcia teki ministra zdrowia w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego.

Jesienią 1991 r. uzyskała mandat senatorski z listy Unii Demokratycznej. Zdobyła ogromną liczbę ponad 200 tys. głosów. Po klęsce wyborczej obozu solidarnościowego w 1993 r. wycofała się z ogólnopolskiej polityki. Wróciła do pracy w przychodni w Stoczni Gdańskiej.

W 2006 r. została pośmiertnie odznaczona przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Alinie Pienkowskiej został poświęcony film dokumentalny „Historia pewnego życia” (2003) w reżyserii Andrzeja Titkowa.

W latach 1998–2002 była radną Gdańska. W 2000 r. wraz z innymi sygnatariuszami Porozumień Sierpniowych została honorowym obywatelem tego miasta.

Alina Pienkowska zmarła 17 października 2002 r. po ciężkiej chorobie. Została pochowana na cmentarzu Srebrzysko. „Alinka była diamentem, który spotkałem na swojej drodze” – powiedział w czasie uroczystości jej mąż Bogdan Borusewicz.

W 2006 r. została pośmiertnie odznaczona przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Alinie Pienkowskiej został poświęcony film dokumentalny „Historia pewnego życia” (2003) w reżyserii Andrzeja Titkowa.(PAP)

Autor: Michał Szukała

szuk/ skp /