Źródło: www.ipn.gov.pl
41 niepublikowanych dotąd przemówień Wojciecha Korfantego, wygłoszonych w latach 1922-1929 na forum Sejmu Śląskiego I kadencji, znalazło się w zaprezentowanej w poniedziałek publikacji Instytutu Pamięci Narodowej.
Książkę „Wojciech Korfanty, Górny Śląsk to wielka rzecz. Wystąpienia na forum Sejmu Śląskiego I kadencji (1922-1929)” oficjalnie zaprezentowano w dniu 100. rocznicy pierwszego posiedzenia regionalnego parlamentu.
Sejm Śląski utworzono na mocy Statutu Organicznego Województwa Śląskiego, uchwalonego 15 lipca 1920 r., w okresie polsko-niemieckich zmagań o przynależność państwową Górnego Śląska. Nadawał on województwu szeroką autonomię w wielu dziedzinach życia. Pierwsze wybory do Sejmu Śląskiego odbyły się 24 września 1922 r., a pierwsze posiedzenie regionalnego parlamentu - 10 października tegoż roku.
W setną rocznicę tego wydarzenia w Katowicach i Świętochłowicach zorganizowano młodzieżowe rekonstrukcje pierwszego posiedzenia Sejmu Śląskiego, zaś IPN zaprezentował publikację z wygłoszonymi w Sejmie Śląskim przemówieniami Wojciecha Korfantego. Ich wyboru i opracowania dokonali Sebastian Rosenbaum i Mirosław Węcki z katowickiego IPN.
100 lat temu odbyło się pierwsze posiedzenie Sejmu Śląskiego
„Jest to edycja krytyczna wyboru mów Wojciecha Korfantego ze śląskiego parlamentu. Jak dotąd nie były one publikowane, tymczasem stanowią ważny przyczynek do rekonstrukcji poglądów polityka w okresie międzywojennym. Tom ukazuje się w stulecie otwarcia pierwszych obrad Sejmu Śląskiego” – wyjaśniła Monika Kobylańska z katowickiego IPN.
Publikacja powstała w ramach projektu badawczego śląskiego IPN „Powstania śląskie 1919-1921”. Jest to wybór najważniejszych mów Korfantego z Sejmu Śląskiego, poprzedzony wstępem charakteryzującym doświadczenia parlamentarne tego polityka, który zasiadał także w parlamentach Niemiec i Polski. Znane są jego przemówienia w niemieckim Reichstagu, pruskim Landtagu oraz polskim Sejmie i Senacie, jednak przemówienia z Sejmu Śląskiego opublikowano po raz pierwszy.
Przedstawiciele IPN oceniają, iż Wojciech Korfanty - polski przywódca narodowy Górnego Śląska, dyktator III powstania śląskiego – był wybitnym mówcą, dobrze poruszającym się w wielu sferach tematycznych. Opublikowane w książce przemówienia mogą być pomocne dla historyków w rekonstrukcji światopoglądu i postaw politycznych Korfantego w okresie międzywojennym - obok jego tekstów publicystycznych, zamieszczanych zwykle na łamach własnego dziennika „Polonia”.
Wśród opublikowanych przemówień są zarówno wczesne wystąpienia – np. to na drugim posiedzeniu Sejmu Śląskiego w październiku 1922 r. w dyskusji nad sejmowym regulaminem pracy - jak i późne, takie jak to ze stycznia 1929 r., kiedy Korfanty odnosi się do wniosku w sprawie zatrudnienia w śląskim przemyśle inżynierów - obywateli państwa niemieckiego.
Duża jest rozpiętość tematyczna wystąpień – dotyczą zarówno spraw politycznych, jak i ekonomicznych, prawnych, organizacyjnych i personalnych. Przemówienia prezentują poglądy Korfantego na wiele zagadnień integrującego się z Rzecząpospolitą Polską Województwa Śląskiego oraz sytuację polityczną w Polsce, szczególnie po przewrocie majowym.
„Przemówienia polityka dokumentują jego zaangażowanie w budowanie porządku demokratycznego w Województwie Śląskim, nierzadko w starciu z autorytarną władzą sanacyjną i osobistym przeciwnikiem Korfantego – wojewodą śląskim Michałem Grażyńskim oraz jego zwolennikami w Sejmie Śląskim I kadencji” – wyjaśniła Monika Kobylańska.
W poniedziałek obchody 100. rocznicy pierwszego posiedzenia Sejmu Śląskiego
Pierwsze wybory do Sejmu Śląskiego odbyły się 24 września 1922 r., a pierwsze posiedzenie 10 października tegoż roku. W parlamencie zasiadało 48 posłów, którzy mieli być wybierani na pięcioletnią kadencję. W pierwszej kadencji w Sejmie zasiedli posłowie: Bloku Narodowego (18), Polskiej Partii Socjalistycznej (8), Narodowej Partii Robotniczej (7), Deutsche Katholische Volkspartei oraz Deutsche Partei (po 6), Deutsche Sozialdemokratische Arbeiterpartei (2) i Polskiego Stronnictwa Ludowego (1).
Posiedzenie otworzyła – jako marszałek senior – publicystka i działaczka społeczna Janina Omańkowska. M.in. jej postać była inspiracją do poniedziałkowej herstorycznej (tj. opowiedzianej z kobiecej perspektywy – PAP) rekonstrukcji otwarcia pierwszego posiedzenia Sejmu Śląskiego, którą przygotował Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego.
W historycznym gmachu Sejmu Śląskiego, gdzie dziś mieszczą się urzędy wojewódzki i marszałkowski, otwarto wystawę „60 na 100. Sąsiadki. Głosem kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie”. Ta prezentowana po raz pierwszy przed trzema laty ekspozycja, mająca charakter popularyzatorski i edukacyjny, ukazuje losy kobiet z przełomu XIX i XX wieku, których dzieje tworzą opowieść o śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej z kobiecej perspektywy. To jedna z inicjatyw, których celem jest wprowadzenie do głównego nurtu historycznej narracji o regionie także mniej znanych postaci kobiecych.
Przedwojenna autonomia woj. śląskiego wyrażała się m.in. możliwością ustanawiania w niektórych dziedzinach życia publicznego odrębnych praw oraz decydowania o ewentualnym zastosowaniu w woj. śląskim ustawodawstwa ogólnopolskiego.
Sejm Śląski powoływał Radę Wojewódzką i miał władzę legislacyjną na terenie województwa, przy czym polityka zagraniczna i sprawy wojskowe wyjęte były spod jego kompetencji i podlegały Sejmowi RP. Do kompetencji Sejmu Śląskiego należały ustawy w zakresie szkolnictwa, policji, wód, organizacji administracji wojewódzkiej i samorządu, rolnictwa czy wyznań. Sejm Śląski był też uprawniony do wydawania przepisów cywilnych i karnych w zakresie swojej właściwości.
Pierwszym marszałkiem Sejmu Śląskiego, wybranym podczas posiedzenia 10 października 1922 r., został reprezentujący Chadecję adwokat i działacz narodowy Konstanty Wolny. Pełnię tę funkcję także w kolejnych kadencjach, do 1935 r.(PAP)
mab/ pat/
