Uroczyste wręczenie nagród „Kustosz Pamięci Narodowej” – Kongres Pamięci Narodowej, PGE Narodowy, 15 kwietnia 2023. Fot. Mikołaj Bujak (IPN)
Ostatniego dnia Kongresu Pamięci Narodowej ogłoszono laureatów Nagrody Kustosz Pamięci Narodowej oraz medalu „Reipublicae Memoriae Meritum”. Wyróżnieni to strażnicy narodowej pamięci, upamiętniający historię narodu polskiego i przekazujący dziedzictwo narodowe kolejnym pokoleniom.
W gali uczestniczyli m.in. prezes IPN dr Karol Nawrocki, wiceminister kultury Jarosław Sellin, marszałek senior Antoni Macierewicz oraz ambasador RP we Włoszech Anna Maria Anders, a także pułkownik Stanisława Kociełowicz "Iskierka".
"Jeden z Ojców Niepodległości Polski, napisał, że naród bez pamięci, nie jest narodem – jest zbiorowiskiem ludzi zamieszkujących dane terytorium. Z całą pewnością narodowa pamięć, historia, wspólne przeżywanie naszej przeszłości – obok naszego pięknego języka ojczystego, dziedzictwa kulturowego – jest tym, co decyduje o naszej narodowej tożsamości. Jest tym, co decyduje o tym, że jesteśmy jednym, dumnym, wspaniałym polskim narodem" - powiedział prezes IPN.
"Jeden z Ojców Niepodległości Polski, napisał, że naród bez pamięci, nie jest narodem – jest zbiorowiskiem ludzi zamieszkujących dane terytorium. Z całą pewnością narodowa pamięć, historia, wspólne przeżywanie naszej przeszłości – obok naszego pięknego języka ojczystego, dziedzictwa kulturowego – jest tym, co decyduje o naszej narodowej tożsamości. Jest tym, co decyduje o tym, że jesteśmy jednym, dumnym, wspaniałym polskim narodem" - powiedział podczas gali prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki.
Kongres Pamięci Narodowej IPN: debatowano nad raportem o wiedzy historycznej Polaków
Zaznaczył także, że gala jest również okazją do posumowania pierwszego Kongresu Pamięci Narodowej przygotowanego przez Instytutu Pamięci Narodowej. "Z całą pewnością było to wydarzenie przełomowe w co najmniej kilku wymiarach. Chciałbym przede wszystkim podkreślić, że przez te trzy dni uzmysłowiliśmy i udowodniliśmy sobie, że wciąż jako naród mamy głęboką zdolność transferu wiedzy historycznej" – wskazał. "Już dzisiaj wiemy, że w ciągu trzech dni Kongresu odwiedziło nas 13 tys. osób, a pośród nich było 7 tys. osób, co jest najlepszym dowodem na to, że historia wciąż dla naszego narodu jest bardzo ważna" – dodał.
Wiceminister kultury Jarosław Sellin odczytał również list premiera Matusza Morawieckiego skierowany do uczestników gali.
"W ciągu ponad dwudziestu lat nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej uhonorowano wiele osób, instytucji i organizacji społecznych podejmujących różne działania – działania często bezkompromisowe, odważne. Działania zawsze oparte na pełnej zaangażowania pracy na rzecz zachowania zbiorowej pamięci w kształcie wiernym historycznej prawdzie" – zaznaczył premier.
"Kustosz Pamięci Narodowej to strażnik pamięci zbiorowej, a zatem strażnik tego, co dla trwania wspólnoty narodowej fundamentalne. To strażnik opartego na historii, więc dla wspólnoty, szczególnego etosu. Strażnik ciągłości pamięci, dzięki której czerpiąc z doświadczeń i dokonań przeszłości, możemy – świadomi własnego dziedzictwa i tożsamości odważnie spoglądać w przyszłość" – podkreślił premier.
Szef polskiego rządu zaznaczył, że "pamięć formuje naszą tożsamość oraz wartości, którymi kierujemy się w naszym postępowaniu, kształtując tym samym naszą przyszłość". "Kustosz Pamięci Narodowej to strażnik pamięci zbiorowej, a zatem strażnik tego, co dla trwania wspólnoty narodowej fundamentalne. To strażnik opartego na historii, więc dla wspólnoty, szczególnego etosu. Strażnik ciągłości pamięci, dzięki której czerpiąc z doświadczeń i dokonań przeszłości, możemy – świadomi własnego dziedzictwa i tożsamości odważnie spoglądać w przyszłość" – podkreślił Mateusz Morawiecki.
Kongres Pamięci Narodowej IPN: wręczono nagrody w konkursie na „Najlepszy Debiut Historyczny Roku”
Laureatami Nagrody "Kustosz Pamięci Narodowej" w 2023 r. zostali autor i producent filmów dokumentalnych Arkadiusz Gołębiewski, a także ks. infułat Jan Sikorski – kapłan archidiecezji warszawskiej, doktor teologii, pierwszy naczelny kapelan Duszpasterstwa Więziennego RP. Nagrodzeni zostali także Stowarzyszenie Grupa Historyczna "Zgrupowanie Radosław" oraz Polish Falcons of America – organizacja polonijna z ponad 130-letnią tradycją. Post mortem nagrodą "Kustosz Pamięci Narodowej" został nagrodzony historyk, badacz, publicysta Stanisław Maria Jankowski (1945–2022).
W ostatnim dniu Kongresu Pamięci Narodowej zostały również medale "Reipublicae memoriae meritum". Medalem złotym został odznaczony Kazimierz Krajewski – prawnik, historyk, jeden z najwybitniejszych badaczy konspiracji niepodległościowej lat II wojny światowej i konspiracji antykomunistycznej, autor monumentalnych publikacji poświęconych konspiracji nowogródzkiej. Działacz społeczny, współpracownik Fundacji Pamiętamy. Członek Światowego Związku Żołnierzy AK. Głęboko zaangażowany w działalność pomocową dla b. żołnierzy Armii Krajowej z terenu Białorusi i Litwy.
Medalem złotym został także odznaczony Tomasz Karasiński – działacz społeczny, pasjonat historii, rekonstruktor. Od wielu lat zajmuje się propagowaniem wśród młodzieży wiedzy na temat Polskiego Państwa Podziemnego, powstania warszawskiego, Żołnierzy Wyklętych i polskich Kresów. Od 15 lat prowadzi Stowarzyszenie Grupa Historyczna "Zgrupowanie Radosław". Aktywnie wspiera Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w działaniach edukacyjnych.
Medal złoty otrzymał także Maciej Jabłoński – generał Wojska Polskiego. Jako dowódca 12. Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej, która swoje tradycje wywodzi od „Błękitnej Armii”, zaangażował się w upamiętnienie żołnierzy Generała Hallera, 6 Dywizji Strzelców Polskich oraz 6 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej ze Lwowa. Wspierał także inicjatywę uczczenia samego Józefa Hallera poprzez ustawienie jego pomnika przed wejściem do koszar Szczecińskiej Dywizji.
Zmarł Zbigniew Wawer, dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie
Post mortem medalem złotym został odznaczony Zbigniew Wawer – wybitny muzealnik, historyk, znawca i popularyzator zagadnień wojskowości XX w. Autor książek poświęconych udziałowi polskich formacji zbrojnych w bitwach o Tobruk i Monte Cassino. Całe życie zawodowe z wielkim zaangażowaniem zabiegał o właściwe miejsce czynu zbrojnego żołnierza polskiego w europejskiej pamięci historycznej. Zmarł 12 grudnia 2022 r.
Z kolei srebrnym medalem odznaczony został Marcin Zarzecki – socjolog, nauczyciel akademicki, od 2019 roku prezes Polskiej Fundacji Narodowej. Z jego inicjatywy i dzięki jego staraniom 8 czerwca 2022 roku w Waszyngtonie otwarto Muzeum Ofiar Komunizmu. Misją tej placówki jest prezentowanie światu obrazu komunizmu widzianego z perspektywy narodów, które żyły pod jego jarzmem. Muzeum opowiada również o zmaganiach Polaków z próbami narzucenia im ideologii komunistycznej, poczynając od walki z bolszewicką Rosją w 1920 r., aż do powstania NSZZ "Solidarność".
Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" została ustanowiona w lipcu 2002 r. przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej prof. Leona Kieresa. Jest ona przyznawana za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej.
Medal srebrny otrzymała także Magdalena Pszczółkowska – konsul Generalna Rzeczypospolitej Polskiej w Toronto. Opiekunka polskich miejsc pamięci w Kanadzie – cmentarzy i pomników. Aktywnie wspiera projekty Instytutu Pamięci Narodowej m.in. "Szlaki Nadziei". Dzięki jej staraniom IPN nawiązał współpracę z Royal Canadian Military Institute, a także kanadyjskimi instytucjami kultury i organizacjami polonijnymi.
Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" została ustanowiona w lipcu 2002 r. przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej prof. Leona Kieresa. Jest ona przyznawana za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej. Kandydatów do Nagrody mogą zgłaszać instytucje, organizacje społeczne i naukowe oraz osoby fizyczne. Ma charakter honorowy, a jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Od 2012 r. jedna z pięciu Nagród może zostać przyznane pośmiertnie. Wyróżnienie ma charakter honorowy, a jego laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. W roku 2023 Nagroda została przyznana po raz dwudziesty drugi.
W gronie dotychczas wyróżnionych tytułem Kustosza Pamięci Narodowej znajdują się min. Tomasz Strzembosz (2002), Władysław Bartoszewski (2004), Zofia i Zbigniew Romaszewscy (2006), prof. Janusz Kurtyka (2010), Zofia i Andrzej Pileccy (2015), Prezydent RP prof. Lech A. Kaczyński (2017), Prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski (2019), a także Komitet Katyński (2010), Społeczny Komitet Pamięci Górników KWK „Wujek” w Katowicach poległych 16 grudnia 1981 r. (2011), Stowarzyszenie "Memoriał" (2012) i Polskie Muzeum w Rapperswilu (2015).
Medal "Reipublicae Memoriae Meritum" to odznaczenie cywilne nadawane przez Prezesa IPN. Może zostać nadany instytucjom, organizacjom i osobom fizycznym za wybitne zasługi w działalności publicznej i społecznej dla upamiętniania historii Narodu Polskiego w latach 1917–1990 oraz wspierania IPN w działalności edukacyjnej, naukowej i wydawniczej.
Z kolei Medal "Reipublicae Memoriae Meritum" to odznaczenie cywilne nadawane przez Prezesa IPN. Medal został ustanowiony w 2015 r. przez prezesa IPN, dr. Łukasza Kamińskiego. Może zostać nadany instytucjom, organizacjom i osobom fizycznym za wybitne zasługi w działalności publicznej i społecznej dla upamiętniania historii Narodu Polskiego w latach 1917–1990 oraz wspierania IPN w działalności edukacyjnej, naukowej i wydawniczej. Medal dzieli się na trzy stopnie: złoty, srebrny i brązowy.
Od czwartku na PGE Narodowym w Warszawie pod hasłem "Historia mówi przez pokolenia" odbywał się trzydniowy Kongres Pamięci Narodowej. W 26 panelach poświęconych historii Polski XX wieku wzięli udział historycy z Polski i zza granicy, m.in. prof. Andrzej Nowak, prof. Stéphane Courtois, prof. Stephen Hicks, prof. Hans-Jürgen Bömelburg, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Ladislav Kudrna, publicyści, dziennikarze, społecznicy, blogerzy oraz osoby związane bezpośrednio z historią naszego kraju, m.in. córka gen. Andersa – Anna Maria Anders.
IPN zorganizował także liczne wydarzenia edukacyjne i kulturowe, festiwal filmowy, strefę nowych technologii, wystawy multimedialne, a także strefę edukacyjną dla najmłodszych oraz spotkania z grupami rekonstrukcji historycznej. (PAP)
autorka: Anna Kruszyńska
akr/ akub/
