Cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej poległych podczas walk o Wrocław, 1946 r. CAF/Polpress
Na 35 cmentarzach na Dolnym Śląsku spoczywa ponad 40 tys. żołnierzy Armii Czerwonej, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Rocznie wojewoda dolnośląski na utrzymanie i porządkowanie tych nekropolii przeznacza 360 tys. zł.
Rzecznik Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego Bartosz Wojciechowski poinformował PAP, że roczny budżet na utrzymanie cmentarzy wojennych, na których spoczywają żołnierze Armii Czerwonej polegli w trakcie II wojny światowej, wynosi 360 tys. zł.
Wyjaśnił, że na większość tych obiektów urząd posiada podpisane porozumienia z gminami i to samorządy dbają o utrzymanie ich w czystości i porządku, odnawiają czytelność napisów, pielęgnują zieleń.
„Występują akty wandalizmu związane z graffiti, jak również niszczeniem nagrobków. Naprawy oraz usuwanie skutków wandalizmu realizują gminy w ramach dodatkowych środków z budżetu wojewody, jeżeli takowe są dostępne” - powiedział rzecznik.
Cmentarze żołnierzy Armii Czerwonej są na Dolnym Śląsku zlokalizowane w 35 miejscowościach. Największe z nich to te we Wrocławiu i okolicy, ponieważ walki o Festung Breslau trwały do maja 1945 roku i zakończyły się dopiero po kapitulacji Niemców w Berlinie.
Na cmentarzu na Skowroniej Górze przy ul. Działkowej we Wrocławiu pochowano 7215 czerwonoarmistów, a przy ul. Karkonoskiej 781 oficerów 6. Armii I Frontu Ukraińskiego pod dowództwem gen. Władimira Głuzdowskiego. W podwrocławskiej Oławie spoczywa 5547 żołnierzy, w Środzie Śląskiej 1576, a w Bolesławcu, gdy front docierał już nad Nysę Łużycką na dwóch cmentarzach pochowano ich 3435.
Jednak największy zbiorowy grób żołnierzy Armii Czerwonej na Dolnym Śląsku znajduje się w Zgorzelcu (dawniej niemieckie Goerlitz), bo to w tym mieście znajdował w trakcie wojny obóz jeniecki - słynny Stalag VIII A Goerlitz, przez który przeszło kilkadziesiąt tysięcy więźniów.
Fundacja Pamięć, Edukacja, Kultura jesienią 2024 zakończyła prace rewitalizacyjne na cmentarzu jeńców wojennych z okresu II wojny światowej, znajdującym się obok terenu tego byłego obozu jenieckiego.
„Zrewitalizowano cmentarz jeniecki, na którym spoczywa około 12 tys. jeńców Armii Czerwonej. Znamy niewiele nazwisk spoczywających tu żołnierzy, pytanie o to, czy są wśród nich Polacy pozostaje bez odpowiedzi. Zakres prowadzonych prac obejmował oczyszczenie terenu, odnowienie alejek wraz z nowymi nasadzeniami, ustawienie nowych donic oraz naprawę istniejących. Dzięki tym pracom cmentarz jeniecki zyskał nowy wygląd odpowiadający charakterowi tego miejsca, a spoczywającym tu jeńcom okazano szacunek” - czytamy na stronie fundacji.
Cmentarz wojenny jeńców Stalagu VIII A znajduje się w Koźlicach (gmina Zgorzelec) w bezpośrednim sąsiedztwie byłego obozu jenieckiego – Stalag VIII A Goerlitz. Na obszarze ok. 0,27 ha, znajduje się siedem ziemnych mogił zbiorowych, w których leżą szczątki ok. 12 tysięcy jeńców Armii Czerwonej. Zmarłych jeńców chowano w dołach, przysypując ich zwłoki wapnem i ziemią.
W 1945 roku, kiedy na terenie byłego stalagu stacjonowała Armia Czerwona, teren uporządkowano, nadając mu charakter cmentarza. Ponowne porządkowanie cmentarza przypada na lata 1962–1964. W centralnej części cmentarza znajduje się ustawiony wówczas głaz oraz umieszczone na nim dwie tablice poświęcone pamięci tysięcy jeńców zmarłych w latach 1942–1945 z głodu, z powodu chorób i wyniszczenia niewolniczą pracą. W stalagu przebywali też jeńcy z zachodnich frontów m.in. Francuzi, Belgowie, Anglicy, Amerykanie, jednak to czerwonoarmiści byli traktowani najsurowiej, ponieważ Stalin nie podpisał Konwencji Genewskiej i z tego powodu nie mieli żadnej ochrony i praw. Wszyscy byli wykorzystywani do najcięższych prac i masowo ginęli.(PAP)
Autor: Roman Skiba
ros/ dki/ mow/
