Od mszy świętej w wileńskim kościele pw. św. Rafała rozpoczęły się w czwartek obchody 72. rocznicy operacji „Ostra Brama” - próby wyzwolenia Wilna przez Armię Krajową spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem wojsk radzieckich.
Osiemdziesiąt lat temu zakończyły się walki o miasto, które w niemieckich planach miało stać się Festung Lublin - powiedział PAP dr Krzysztof Tarkowski z Państwowego Muzeum na Majdanku. Walki o Lublin trwały od 22 do 25 lipca 1944 r. Zginęło w nich ok. 400 mieszkańców.
Celem akcji „Ostra Brama” było samodzielne wyzwolenie Wilna z rąk niemieckich siłami AK, aby zademonstrować polskie prawa do miasta – mówi PAP dr Paweł Rokicki z Instytutu Pamięci Narodowej i Instytutu Studiów Politycznych PAN. 80 lat temu, 7 lipca 1944 r. rozpoczęła się operacja „Ostra Brama”.
Operacja "Ostra Brama" to symbol wierności ideałom, polskiej niezłomności, martyrologii, ale także wielkiej zdrady, której doznaliśmy ze strony wojsk sowieckich - powiedział PAP szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell.
16 kwietnia 1945 r. armie trzech frontów sowieckich przystąpiły do forsowania Odry i Nysy Łużyckiej, rozpoczynając jedną z ostatnich ofensyw II wojny. Dwa tygodnie później ofensywa, znana jako operacja berlińska, zakończyła się zdobyciem stolicy hitlerowskich Niemiec.
21 stycznia w nocy oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Allenstein, czyli dzisiejszego Olsztyna. Wtedy też, nieustalony żołnierz, który podpisał się jako "komendant" na kartce w kratkę napisał, że zabrania palenia kościołów. Rozkaz wykonano, ocalała m.in. gotycka katedra św. Jakuba.
W Rosji nadal traktuje się szeregowych żołnierzy jak mięso armatnie, a nie jak ludzi, upokarzani przez przełożonych żołnierze odreagowują to na słabszych, stąd się wzięły masowe gwałty w czasie II wojny światowej, a także gwałty na Ukrainie – mówi PAP jeden z najsłynniejszych współczesnych historyków Antony Beevor.
Wyniki ekshumacji przeprowadzonej w listopadzie ub.r. w kościele św. Józefa w Gdańsku nie potwierdziły, że szczątki pochodziły od osób, które zostały spalone przez Armię Czerwoną w 1945 roku – dowiedziała się PAP.
27 stycznia 1945 r. żołnierze Armii Czerwonej otworzyli bramy niemieckiego obozu Auschwitz. Skrajnie wyczerpani więźniowie, których było w nim jeszcze ok. 7 tys. - w tym pół tysiąca dzieci - witali ich jako wyzwolicieli.