Pomnik hrabiego Pála Telekiego, dwukrotnego premiera Węgier (1920-1921 i 1939-1941), który pomagał Polsce w czasie wojny polsko-bolszewickiej, a także po niemieckiej agresji z 1939 roku stanął w środę na terenie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie.
Jak poinformował Janusz Ślęzak z krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, uroczystość odsłonięcia rzeźby wykonanej przez prof. Stefana Dousę, wraz z wydarzeniami towarzyszącymi miała się odbyć 9 i 10 listopada, w przededniu Narodowego Święta Niepodległości. Z powodu sytuacji epidemiologicznej ceremonia została jednak przesunięta na późniejszy termin.
Natomiast od czwartku do 24 listopada na terenie biblioteki przy ul. Rajskiej prezentowana będzie plenerowa wystawa „Pál Teleki i Polska”, przygotowana przez Węgierskie Archiwum Narodowe oraz Archiwum w Segedynie, udostępniona w Polsce przez krakowski IPN.
Inicjatorem budowy pomnika był społeczny komitet powołany w tym celu. Sfinansowano go z dotacji województwa małopolskiego.
Uhonorowanie węgierskiego premiera było możliwe dzięki współpracy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego i Sejmiku Województwa Małopolskiego, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie oraz Oddziału IPN w Krakowie.
Jak przypomniał krakowski IPN, hrabia Pál Teleki był dwukrotnym premierem Węgier (1920-1921 i 1939-1941), wielkim przyjacielem Polski, który pomagał nam w czasie wojny polsko-bolszewickiej, a także w obliczu niemieckiej agresji z 1939 roku.
W lipcu 1920 roku w przełomowym momencie wojny polsko-bolszewickiej ówczesny premier Węgier Pál Teleki zwrócił się z apelem do państw Ententy z żądaniem, by Europa wsparła Polskę. W ślad za słowami poszły czyny - w okresie przełomowych zmagań 12 sierpnia 1920 r. do Skierniewic dotarł transport 22 milionów pocisków z fabryki Manfreda Weissa w Csepel. Łącznie w latach 1919-1921 rząd Królestwa Węgier przekazał Polsce blisko 100 milionów pocisków karabinowych, ogromne ilości amunicji artyleryjskiej, sprzętu i materiałów wojennych.
Gdy Teleki po raz drugi sprawował urząd premiera, latem 1939 r. nie wahał się odmówić Hitlerowi udziału w zbrojnej agresji na Polskę. Po ataku Niemców i Sowietów to za sprawą Telekiego Węgry przyjmowały uciekających polskich żołnierzy i ludność cywilną.
Na Węgry trafiło wtedy ponad 100 tys. Polaków, przed którymi ówczesny premier Teleki otworzył granice. Obozy dla nich znajdowały się m.in. w Balatonboglar nad Balatonem czy w Leanyfalu na północ od węgierskiej stolicy. W Balatonboglar otwarto nawet dzięki życzliwości władz węgierskich polskie liceum i gimnazjum, w którym do wkroczenia w 1944 r. Niemców edukację zdobyło około 600 polskich uczniów.
W 2001 r. Pál Teleki został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.(PAP)
autor: Rafał Grzyb
rgr/ dki/
