Zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN podczas prac poszukiwawczych na Cmentarzu Parafialnym św. Anny w Lubartowie w 2021 r. Fot. IPN/Artur Piekarz, Łukasz Pasztaleniec
„Badania genetyczne z całą pewnością potwierdziły, że jest to ten, którego poszukiwaliśmy” – powiedział dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, zastępca prezesa IPN.
4 marca br. o godz. 10.30 w kościele pw. św. Anny w Lubartowie (ul. Słowackiego 6) odbędą się uroczystości pogrzebowe Jana Kowalskiego ps. „Bystry”, którego szczątki zostały odnalezione i zidentyfikowane przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej. Po mszy świętej nastąpi odprowadzenie zwłok do grobu rodzinnego.
„Badania genetyczne z całą pewnością potwierdziły, że jest to ten, którego poszukiwaliśmy” – powiedział dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, zastępca prezesa IPN, pełniący obowiązki dyrektora Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN.
Pogrzeb organizowany jest przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, Lubelski Urząd Wojewódzki, Urząd Miasta Lubartów oraz Parafię pw. św. Anny w Lubartowie. Ceremonia odbędzie się z udziałem wojskowej asysty honorowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Jan Kowalski urodził się 21 sierpnia 1927 r. w Rudnie w powiecie lubartowskim. Był żołnierzem Obwodu AK-WiN Lubartów. Od stycznia 1946 r. służył w bojówce rejonowej Wiktora Targońskiego „Brzozy”. We wrześniu 1946 r. dołączył do oddziału Kazimierza Woźniaka ps. „Szatan”, wchodzącego w skład zgrupowania OPL/OPG mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”.
W nocy z 3 na 4 października 1946 r. został ciężko ranny w czasie potyczki z pododdziałem Kompanii Zwiadu WBW-Lublin w miejscowości Piotrawin koło Jastkowa w powiecie lubelskim. Członkowie oddziału ewakuowali Kowalskiego z miejsca walki i umieścili na kwaterze Zakopaniny koło Woli Przybysławskiej w powiecie puławskim. Tam zmarł najprawdopodobniej po jednym lub dwóch dniach od chwili zranienia.
Ciało partyzanta przeniesiono do domu Jana Sykuta w pobliskim Orliczu, przebrano, włożono do trumny, którą ukryto w stodole, by w nocy wywieźć na cmentarz. Tuż przed południem, 7 października 1946 r., trumnę odnalazła penetrująca wieś grupa operacyjna UB-WP. Ciało partyzanta przewieziono do siedziby PUBP w Lubartowie, gdzie przeprowadzono oględziny i dokonano identyfikacji z udziałem członków rodziny. Zwłoki zostały następnie pogrzebane za zezwoleniem Sądu Grodzkiego w Lubartowie na miejscowym cmentarzu.
Według informacji uzyskanych od krewnych zabitego matka partyzanta miała zidentyfikować przypuszczalne miejsce pochówku syna, które znajdowało się na Cmentarzu Parafialnym św. Anny, w jego zachodniej części, tuż przy płocie sąsiadującym z torami kolejowymi. Było to miejsce, gdzie zwyczajowo grzebano samobójców, a potem – jak wszystko na to wskazuje – ofiary UB. Nie jest wiadome, czy miejsce ukrycia zwłok wskazali grabarze, czy też kobieta uzyskała informację od przedstawicieli UB. Bezimienna mogiła nie została upamiętniona. Dopiero na początku lat 90. W miejscu domniemanego pochówku „Bystrego” jego krewny i były podkomendny „Szatana”, Czesław Jedut „Żółw”, wystawił prosty nagrobek opatrzony metalowym krzyżem.
W kwietniu 2021 r., podczas prac poszukiwawczych prowadzonych przez IPN na cmentarzu Parafii Rzymskokatolickiej pw. św. Anny w Lubartowie odnaleziono jego szczątki, a informację o ich identyfikacji przekazano do publicznej wiadomości 1 grudnia 2023 r.
Instytut Pamięci Narodowej prowadzi działania zmierzające do odnalezienia i identyfikacji ofiar reżimów totalitarnych oraz czystek etnicznych w ramach działalności Biura Poszukiwań i Identyfikacji . Łącznie zidentyfikowano ponad 260 osób. W wyniku działań IPN odnaleziono i podjęto szczątki ponad dwóch tysięcy osób. Zabezpieczono 3700 próbek materiału genetycznego ofiar i ich krewnych, które znajdują się obecnie w Bazie Materiału Genetycznego.
irk/
