Składanie kwiatów przez delegacje w miejscach związanych z represjami wobec mieszkańców Górnego Śląska w latach 1945–1948 i uroczystość przy bramie obozu Zgoda, będącej symbolem powojennych prześladowań Ślązaków – złożą się na sobotnie obchody 76. rocznicy Tragedii Górnośląskiej.
Wydarzenia określane jako Tragedia Górnośląska rozpoczęły się wraz z wkroczeniem Armii Czerwonej pod koniec stycznia 1945 r. Była to fala sowieckich i komunistycznych represji w latach 1945-48, które pochłonęły tysiące ofiar, deportację dziesiątek tysięcy mieszkańców regionu na roboty przymusowe do Związku Sowieckiego i wiążące się z tym dramaty wielu rodzin.
Upamiętnienie tych wydarzeń i ich ofiar koncentruje się wokół przypadającego w tym roku 31 stycznia Dnia Pamięci o Tragedii Górnośląskiej 1945 r. Dzień ten obchodzony jest w ostatnią niedzielę stycznia w woj. śląskim i opolskim. Uchwały w tej sprawie przyjęły Sejmik Województwa Śląskiego w 2011 r., a Sejmik Województwa Opolskiego – w 2012 r.
W poprzednich latach głównym punktem uroczystości był zainicjowany w 2009 r. przez Ruch Autonomii Śląska i gromadzący zwykle setki osób Marsz na Zgodę - z Katowic do zachowanej bramy dawnego obozu w Świętochłowicach. Jak jednak poinformował we wtorek Marek Nowara z RAŚ, z uwagi na sytuację epidemiczną tegoroczne obchody różnią się od tych z lat ubiegłych i są organizowane z zachowaniem reżimu sanitarnego oraz aktualnych obostrzeń.
Z przesłanego przez Nowarę harmonogramu tegorocznego Marszu na Zgodę wynika, że w sobotę w jego ramach zaplanowano złożenie kwiatów i zapalenie zniczy: około godz. 11.30 pod pomnikiem na Placu Ofiar Tragedii Górnośląskiej w Katowicach, godzinę później pod mogiłą ofiar obozu Zgoda na cmentarzu ewangelickim przy ul. Szpitalnej w Świętochłowicach, a o 12.45 – pod pomnikiem ofiar obozu przy ul. Katowickiej w tym samym mieście.
W tych punktach uroczystości ma brać udział kilkuosobowa delegacja z udziałem m.in. Jerzego Gorzelika z RAŚ, Petera Langera ze Ślonskiej Ferajny czy europosła Łukasza Kohuta (Wiosna, S&D). Przywitanie gości przed bramą obozu Zgoda zaplanowano na godz. 13.; do godz. 14 przewidziano tam wystąpienia m.in. parlamentarzystów, lokalnych samorządowców oraz Gorzelika, a następnie składanie kwiatów i zapalanie zniczy.
Obóz w Świętochłowicach-Zgodzie, będący wcześniej filią hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, otwarto ponownie w 1945 r., gdy sowieccy żołnierze wkroczyli na Górny Śląsk. Trafiali tam m.in. Ślązacy podejrzewani o wrogi stosunek do władzy i żołnierze AK. Osadzane tam osoby nazywano "zbrodniarzami faszystowsko-hitlerowskimi".
Od lutego do listopada 1945 r., gdy obóz służył komunistycznemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego, przeszło przez niego ok. 6 tys. osób. Minimalna liczba śmiertelnych ofiar szacowana jest na ok. 1,7 tys. osób, inne opracowania mówią o ponad 2 tys., a nawet 3 tys. osób. Część z nich, w tym wiele kobiet i dzieci, zginęła w lipcu 1945 r., gdy w obozie wybuchła epidemia tyfusu.
Komendantem obozu był funkcjonariusz aparatu bezpieczeństwa PRL Salomon Morel (polska prokuratura oskarżyła go w 1996 r. o śmierć ponad 1,5 tys. osób; zmarł nieosądzony w 2007 r. w Izraelu). Liczba śmiertelnych ofiar obozu szacowana jest na blisko 2 tys. Jak przypomina RAŚ, odwołując się do ustaleń Instytutu Pamięci Narodowej, obóz ten był tylko jednym z licznych powojennych miejsc prześladowań.
W 2015 r. szef katowickiego oddziału IPN dr Andrzej Sznajder pisał w czasopiśmie "Fabryka Silesia", że obóz "Świętochłowice nie jest nawet wierzchołkiem góry lodowej, gdy uświadomimy sobie, że w latach 1945-56 powstało ponad 200 obozów pracy przymusowej dla ludności uznanej za niemiecką i oczekującej na +rehabilitację+".
W ub. roku przypadła 75. rocznica Tragedii Górnośląskiej. Uchwały, oddające hołd represjonowanym i ofiarom, przyjęły 15 stycznia ub. r. Senat RP i 23 stycznia ub. r. Sejm RP. Również Sejmik Woj. Śląskiego 10 lutego ub. r. zdecydował, aby 2020 r. był obchodzony w regionie jako Rok Tragedii Górnośląskiej – jednak samorząd regionu, m.in. wobec pandemii koronawirusa, nie zorganizował już potem w związku z tym żadnego wydarzenia.
W niedzielę 26 stycznia 2020 r. w katowickiej katedrze odprawiono uroczystą mszę, a w Filharmonii Śląskiej w Katowicach odbył się uroczysty koncert „Pro Memoria – Ofiarom Tragedii Górnośląskiej 1945” - współorganizowany przez społeczny komitet i urząd marszałkowski woj. śląskiego. Dzień wcześniej przedstawiciele środowisk regionalistów przeszli w Marszu na Zgodę i przeprowadzili inne upamiętnienia w miejscach represji.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ wj/
