Zbór w Nowym Wymyślu, fot. domena publiczna
Wzniesiony w połowie XIX wieku zbór mennonicki w Nowym Wymyślu niedaleko Płocka zostanie odnowiony i stanie się częścią pobliskiego Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim. Prace związane z rewitalizacją potrwają do połowy 2026 r. Koszt przedsięwzięcia ma wynieść ok. 3 mln zł.
Umowę na wykonanie robót remontowych i konserwatorskich w zborze mennonickim w Nowym Wymyślu w gminie Gąbin podpisało w firmą Eurodom płockie Muzeum Mazowieckie, którego oddziałem jest Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim. Jak zapowiada placówka, prace potrwają do połowy 2026 r.
„Naszym celem jest przywrócenie budynku zboru do stanu używalności. Obecnie ten stan jest tragiczny. Załamał się strop budynku, a jego ściany są mocno nadwyrężone” - powiedział we wtorek PAP dyrektor płockiego Muzeum Mazowieckiego Leonard Sobieraj. Dodał, że koszt planowanych prac to ok. 3 mln zł. Remont wesprze samorząd woj. mazowieckiego, przy czym placówka wystąpiła także o środki unijne.
Sobieraj wyjaśnił, że w odnowionym zborze mennonickim w Nowym Wymyślu w ramach działalności Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim odbywać się będą m.in. wystawy, wykłady i warsztaty edukacyjne oraz koncerty. „Mam nadzieję, że będzie to miejsce spotkań wszystkich zainteresowanych historią regionu i społeczności lokalnej” - dodał. Dyrektor płockiego Muzeum Mazowieckiego zaznaczył jednocześnie, że mennonicki zabytek ma stać również częścią turystycznego szlaku poświęconego dziejom osadnictwa w dolinie środkowej Wisły.
Zbór mennonitów w Nowym Wymyślu został wzniesiony w 1864 r. na działce i z materiałów, które przekazał najbogatszy tamtejszy mieszkaniec, Michael Loter. Jest to ceglany budynek na kamiennej podmurówce z głównym wejściem pośrodku ściany szczytowej zwieńczonym żeliwnym krzyżem, a wewnątrz z dekoracjami malarskimi.
W czasie I wojny światowej zbór został zniszczony i częściowo rozebrany przez niemieckie wojska. Konstrukcję jego dachu wykorzystano dla wzmocnienia okopów, a niektóre metalowe elementy przetopiono. Dzięki pomocy mennonitów z USA i Kanady w 1924 r. obiekt wyremontowano. Po II wojnie światowej zbór przestał pełnić pierwotne funkcje. W latach 60. XX wieku był siedzibą klubu z salą kinową, a na początku lat 90. stał się magazynem Herbapolu.
Opuszczony i zaniedbany obiekt w 2022 r. gmina Gąbin przekazała w formie darowizny samorządowi woj. mazowieckiego, któremu podlega płockie Muzeum Mazowieckie. Teraz - jak zapowiada placówka - zabytkowy zbór czeka m.in. odtworzenie dachu i stropu, naprawa pęknięć murów, wymiana tynków wewnętrznych i zewnętrznych, odtworzenie elementów architektonicznych oraz stolarki okiennej i drzwiowej, a także wykonanie nowych posadzek, i izolacji fundamentów. Budynek trzeba również ocieplić, ale w taki w sposób, aby nie zmienić jego formy architektonicznej i zarazem wzmocnić jego konstrukcję.
Jak przypomina płockie Muzeum Mazowieckie, mennonici mieszkali w Nowym Wymyślu do 1948 r., gdy zostali wysiedleni najpierw do Niemiec, a potem do Kanady. Tam z kolei osiedlili się licznie w rolniczych stanach Manitoba i Alberta. Placówka zwraca uwagę, że tamtejsi menonici swoje przywiązanie do wspólnoty „Wymyślaków” manifestowali uczestnicząc w zjazdach, odbywających się raz na dekadę.
„Na spotkaniach tych wspominali wspaniałe czasy, kiedy to mieszkali w Wymyślu, które było dla nich rajem. Wymyśle to najprawdopodobniej jedyna z mennonickich miejscowości, mająca tak bogatą literaturę wspomnieniową” – podkreśla Muzeum Mazowieckie w Płocku.
Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim, którego częścią będzie zbór mennonicki w Nowym Wymyślu, powstał w 2018 r. Położony jest na lewym brzegu Wisły, około 25 km od Płocka i nawiązuje do historii Olendrów, przybyszów z dawnych Niderlandów, Fryzji i Flandrii, którzy od XVI wieku osiedlali się w Polsce od Żuław po Mazowsze.
W skansenie znajdują się przykłady oryginalnej olenderskiej architektury. Jest tam tzw. Langhoff, łączący część mieszkalną ze stodołą i oborą, który został przeniesiony z miejscowości Kępa Karolińska oraz pochodzący z miejscowości Białobrzegi zespół obiektów, składający się z budynku mieszkalnego, stodoły oraz powidlarni, służącej także jako suszarnia owoców. Na terenie placówki znajdują się również kościół z 1935 r., szkoła z 1901 r. oraz cmentarz z drugiej połowy XIX wieku.
W sąsiedztwie Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim rozciągają się malownicze pola, łąki i lasy łęgowe Nadwiślańskiego Obszarze Krajobrazu Chronionego, który graniczy z obszarem Natura 2000.(PAP)
mb/ aszw/
