Wernisaż wystawy „Zakazy, wykluczenia, przesądy. Fotograficzna opowieść o kobietach w przemyśle” w Muzeum Śląskim w Katowicach. Fot. PAP/H. Bardo
Wystawę fotografii poświęconą pracy kobiet w przemyśle w ostatnich 150 latach otwarto w piątek w Muzeum Śląskim w Katowicach. Ekspozycja zwraca uwagę m.in. na problemy wykluczenia i niechęci społecznej, z jakimi mierzyły się niegdyś pracujące w przemyśle kobiety.
Wystawę „Zakazy, wykluczenia, przesądy. Fotograficzna opowieść o kobietach w przemyśle”, której kuratorem jest kierownik działu fotografii Muzeum Śląskiego Mariusz Gąsior, będzie można oglądać do 29 grudnia.
Paweł Doś: Dziś obecność kobiet w hali produkcyjnej nie wzbudza sensacji. Pracują one praktycznie we wszystkich branżach przemysłu, na różnych stanowiskach i pod każdą szerokością geograficzną. Kobiety w XIX-wiecznych konserwatywnych społeczeństwach były natomiast niechętnie widziane w jakiejkolwiek pracy.
Jak mówił po piątkowym wernisażu wystawy rzecznik Muzeum Śląskiego Paweł Doś, praca kobiet w przemyśle w ostatnich 150 latach to temat pozornie znany i przez to poddany silnej stereotypizacji. „Wystawa przedstawia sprawy związane z rolą kobiet we wczesnym przemyśle włókienniczym i górnictwie, obrazuje ich rosnący udział w coraz nowocześniejszej produkcji przemysłowej, podkreśla problemy, z którymi musiały się mierzyć na przestrzeni wieków. Tytułowe wykluczenie, zakaz pracy i niechęć społeczna względem ich obecności w zakładach przemysłowych były bowiem wszechobecne” - zaznaczył Doś.
Dr D. Kałwa: Na ziemiach polskich socjalistki i sufrażystki współpracowały ze sobą w walce o prawa kobiet
Jak wyjaśnił, dziś obecność kobiet w hali produkcyjnej nie wzbudza sensacji. Pracują one praktycznie we wszystkich branżach przemysłu, na różnych stanowiskach i pod każdą szerokością geograficzną. Kobiety w XIX-wiecznych konserwatywnych społeczeństwach były natomiast niechętnie widziane w jakiejkolwiek pracy.
„Większość zawodów była zdominowana przez mężczyzn. Młoda kobieta miała wybór bardzo ograniczony i zazwyczaj wymuszony sytuacją materialną, tzn. musiała pracować tam, gdzie chciano jej cokolwiek zaoferować. Wyjątkiem były dwie branże, które po rewolucji przemysłowej dały zatrudnienie ogromnej liczbie pracowników, także kobiet: włókiennictwo i górnictwo, zarówno węglowe, jak i kruszcowe” - podkreślił przedstawiciel Muzeum Śląskiego.
Wskazał, że tkaczki i pracownice sortowni węgla w kopalniach długo były jedynymi kobietami pracującymi w przemyśle. „I długo nic by się nie zmieniło, gdyby nie I wojna światowa. Jej wybuch dotknął wszystkie dziedziny życia społecznego walczących państw, sprawił, że kobiety zaczęto postrzegać jako siłę roboczą” - wyjaśnił.
Gospodarka obydwu stron konfliktu, państw sprzymierzonych i centralnych, potrzebowała pracowników, by udźwignąć ciężar wojny. Mężczyzn powołano do wojska i wysłano na front – powszechne zatrudnienie kobiet w przemyśle stało się więc koniecznością. Kończyło się ono jednak najczęściej wraz z powrotem weteranów; kobiety, często zwalniane z dnia na dzień, przyjmowały to z gniewem i rozczarowaniem.
„Wielka Wojna nie przyniosła rewolucyjnych zmian w sytuacji zawodowej kobiet – nie zagwarantowała im miejsca w fabrykach. Wydobyła jednak sprawę ich zatrudnienia na światło dzienne, dokonał się przełom w pojmowaniu ich roli w społeczeństwie, a one same pokazały, że mogą wykonywać z powodzeniem prace tradycyjnie uważane za męskie” - zaakcentował Paweł Doś.
„Wielka Wojna nie przyniosła rewolucyjnych zmian w sytuacji zawodowej kobiet – nie zagwarantowała im miejsca w fabrykach. Wydobyła jednak sprawę ich zatrudnienia na światło dzienne, dokonał się przełom w pojmowaniu ich roli w społeczeństwie, a one same pokazały, że mogą wykonywać z powodzeniem prace tradycyjnie uważane za męskie” - zaakcentował Doś.
„Spór o równouprawnienie kobiet (1864-1919)”
Zastrzegł, że II wojna światowa przyniosła podobne konsekwencje jak poprzednia, ale na jeszcze większą skalę. Państwa alianckie po raz kolejny zmobilizowały do pracy setki tysięcy kobiet, podobnie państwa Osi. Polska - od 1944 r. w sferze radzieckiej dominacji - wyniszczona i cierpiąca na niedobór siły roboczej, musiała przyjąć radziecki model rozwoju gospodarczego.
„Błyskawiczna industrializacja wymagała zaangażowania dziesiątek tysięcy dodatkowych rąk do pracy. Kobiety, w oficjalnej propagandzie stawiane na równi z mężczyznami, uzyskały możliwość pełnego zatrudnienia w przemyśle zarówno lekkim, jak i ciężkim” - wskazał rzecznik Muzeum Śląskiego.
Ekspozycja prezentuje cyfrowe reprodukcje fotografii ze zbiorów instytucji europejskich i amerykańskich, jak: Muzeum Śląskie w Katowicach, Imperial War Museums, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Archiwum Państwowe w Gdańsku, National Coal Mining Museum for England, United States Holocaust Memorial Museum i inne.
Reprezentowany jest praktycznie każdy typ fotografii – propagandowa, dokumentalna, reporterska i artystyczna. Jedne ze starszych zdjęć pokazują: pracownicę kopalni węgla kamiennego w Walonii przy windzie szybowej (1904–1905 r.) czy pracownice sortowni kopalni węgla kamiennego w angielskim Wigan, pozujące w studiu fotografcznym (1887 r.).
Na innych fotografiach można zobaczyć pracownice fabryki samolotów wykańczające pleksiglasowe nosy bombowców Douglas A-20 w Long Beach w Kalifornii (1942 r.), grupę kobiet podczas lekcji spawania w szkole zawodowej w Daytona Beach na Florydzie (1942 r.), czy też Annę Walentynowicz, spawarkę, przodowniczkę pracy i późniejszą legendę Solidarności, w pracy w Stoczni im. Lenina, później Gdańskiej (lata 50. XX w.).(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/aszw/
