Wystawa: „Polska” na eksport
Ponad 300 fotografii opublikowanych na łamach popularnego magazynu „Polska” ukazującego się w latach 1954-1989 oraz zdjęcia, które redakcja odrzuciła, znalazły się na nowej wystawie „+Polska+ na eksport” w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie.
Magazyn "Polska" ukazywał się niemal nieprzerwanie od roku 1954 do 1989 r. w kilkunastu wersjach językowych. Miesięcznik, choć funkcjonował w ograniczonym zakresie również w polskiej wersji językowej, przeznaczony był przede wszystkim dla zagranicznego odbiorcy — zarówno na zachodzie Europy, jak i w krajach bloku wschodniego, w Stanach Zjednoczonych, Afryce, Azji, a przez krótki okres nawet na Kubie.
Wystawa obejmuje okres od wydania pierwszego numeru pisma w 1954 r., w czasie odwilży, w momencie kształtowania się powojennego polskiego reportażu, do początku tzw. dekady gierkowskiej.
"Celem magazynu było pokazywanie Polski poza granicami kraju z wykorzystaniem konkretnej strategii opartej na atrakcyjnym projekcie graficznym i fotografii rozumianej jako pełnoprawna forma wyrazu" - powiedziała w piątek Karolina Puchała-Rojek, która wraz z Martą Przybyło sprawuje opiekę kuratorską nad wystawą. Obie kuratorki reprezentują Fundację Archeologii Fotografii, w której zajmują się opracowywaniem zbiorów fotograficznych i opieką nad archiwami fotografów.
Na łamach +Polski+ publikowali swoje zdjęcia najlepsi polscy autorzy fotografii. Kuratorki spośród wielu nazwisk wybrały jedenastu fotografów, są to Piotr Barącz, Marek Holzman, Irena Jarosińska, Jan Jastrzębski, Eustachy Kossakowski, Bogdan Łopieński, Jan Morek, Tadeusz Rolke, Zofia Rydet, Tadeusz Sumiński i Harry Weinberg. "Prace większości z nich wypożyczone zostały archiwów prywatnych i instytucji, były to zbiory najbardziej dostępne, stąd nasz wybór" - zaznaczyły kuratorki.
Ekspozycję otwiera sala pt. "Początek przyszłości". "Tak zaczynamy wystawę, a kończymy hasłem +We Are Optimistic+ — to tytuły artykułów poświęconych kulturze" - zaznaczyła Karolina Puchała-Rojek.
W pierwszym numerze "Polski" z 1955 r., przedstawieni zostali młodzi twórcy, m.in. Andrzej Wajda, Tadeusz Konwicki, Wojciech Fangor, Jan Młodożeniec, Alina Szapocznikow. "Znajdziemy w tym wydaniu magazynu takie zdanie: +Młodzi artyści cieszą się z korzystnych warunków pracy a ich sztuka wzbudza wielkie zainteresowanie+ — jego propagandowy wydźwięk jest aż nazbyt oczywisty. My jednak chcemy też pokazać, że kultura miała swój udział w innym +początku przyszłości+ również w sensie zmiany i rozkruszania systemu politycznego" - mówiła Puchała-Rojek.
"To oczywiste, że +Polska+ miała charakter propagandowy. Bogdan Łopieński, którego zdjęcia są na obecnej wystawie w Zachęcie (m.in. reportaż "Bez ugla, bez para - Bez węgla, bez pary - PAP)) wspominał zalecenia redaktora naczelnego magazynu +fotografujcie kominy, dużo kominów, dymy też mogą być; chodzi o zdjęcia przemysłu dynamicznie się rozwijającego" - powiedziała PAP Karina Łopieńska, żona już nieżyjącego wybitnego fotografa.
"Ale najlepsze zdjęcia Bogdana, pokazywane potem na wystawach, powstawały na marginesie takich zamówień. One wtedy nie były publikowane, bo pokazywały inną Polskę, tę prawdziwą. Podobnie było ze wszystkimi ówczesnymi fotoreporterami, którzy pracowali dwutorowo: dla redakcji i dla siebie" - zaznaczyła Łopieńska.
Zdjęciom wybitnych fotografów towarzyszyły na łamach "Polski" teksty znakomitych autorów: pisywał tu np. Tomasz Łubieński; jego tekst z 1963 r. pt. "Pierwszy bal" ilustrowały piękne czarno-białe zdjęcia Tadeusza Rolke, a tekstowi Stefana Kisielewskiego "A succes for Opole" towarzyszyły fotografie gwiazd piosenki, m.in. Ewy Demarczyk, Heleny Majdaniec i Karin Stanek, autorstwa Piotra Barącza. Wśród autorów tekstów byli też Władysław Bieńkowski, Wiktor Woroszylski.
Na wystawie eksponowane są wysmakowane graficznie okładki "Polski", zobaczyć też można rozkładówki z oryginalnych numerów pisma, jak np. piękną rozkładówkę ze zdjęciami Tadeusza Rolke pt. "Adam i Ewa". Pokazywane są też odbitki, negatywy i stykówki pochodzące z archiwów prywatnych i zbiorów wielu instytucji.
Wystawie towarzyszy książka "Początek przyszłości. Fotografia w miesięczniku +Polska+” w latach 1954—1968 pod redakcją Karoliny Puchały-Rojek i Marty Przybyło, zaprojektowana przez Magdalenę i Artura Frankowskich. Na publikację składa się oryginalny materiał ilustracyjny z pisma uzupełniony o wybór fotografii — prezentowany w układzie tematycznym, z komentarzami redaktorek. Towarzyszą mu eseje poświęcone historii miesięcznika i ukazujące jego funkcjonowanie w kontekście ówczesnej sytuacji politycznej i społecznej. Przedstawione tez zostały sylwetki najważniejszych współpracujących z magazynem fotografów — postaci kluczowych dla historii polskiej fotografii tego okresu.
Pokaz w Zachęcie uzupełnia program filmowy oraz cykl wydarzeń obejmujący spotkania wykłady i warsztaty, zarówno przybliżające historię magazynu "Polska", jak też odnoszące się do współczesnych realiów fotoreportażu i projektowania czasopism.
Wystawa "+Polska+ na eksport" będzie czynna od 30 marca do 26 czerwca w Zachęcie – Narodowej Galeria Sztuki w Warszawie. (PAP)
autor: Anna Bernat
abe/aszw/
