Fot. Josef Koudelka
Ponad 250 zdjęć Josefa Koudelki, dokumentujących inwazję wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w sierpniu 1968 roku, pokaże Europejskie Centrum Solidarności (ECS) w Gdańsku. Wernisaż wystawy odbędzie się w środę.
Kierownik Działu Archiwum i Organizacji Wystaw ECS Monika Krzencessa-Ropiak powiedziała we wtorek PAP, że okazją do zorganizowania wystawy jest przypadająca w tym roku 50. rocznica wkroczenia wojsk Układu Warszawskiego na terytorium Czechosłowacji.
"Josef Koudelka był naocznym świadkiem tych wydarzeń. Jego zdjęcia w bardzo dramatyczny i dynamiczny sposób pokazują tę historię, na twarzach fotografowanych osób dostrzec można np. przerażenie i strach" - wyjaśniła.
Mając 30 lat, Koudelka przyjechał do Pragi dzień przed inwazją wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację, do której doszło w nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 r.
Fotograf przyjechał do stolicy Czechosłowacji z Rumunii, gdzie fotografował Cyganów – tą tematyką, podobnie jak fotografią teatralną, zajmował się od kilku lat, porzuciwszy udaną karierę inżyniera lotnictwa.
Negatywy zdjęć z Pragi udało się przemycić do USA, dzięki czemu w 1969 r. w pierwszą rocznicę inwazji fotoreportaż Koudelki ukazał się w wielu światowych czasopismach. Dla bezpieczeństwa fotografa i jego rodziny agencja Magnum Photos podpisywała zdjęcia inicjałem "P.P." – od słów "Prague photographer" (praski fotograf). W tym samym roku Koudelka zdobył międzynarodowe uznanie - Overseas Press Club przyznał "anonimowemu czeskiemu fotografowi" Złoty Medal im. Roberta Capy.
Ponieważ czechosłowackie służby specjalne mogły bez trudu ustalić tożsamość autora zdjęć, Koudelka nie wrócił do Pragi z podróży po Europie Zachodniej, dokąd w 1970 r. pojechał na zlecenie Magnum Photos, by fotografować życie Cyganów. W 1984 roku w londyńskiej Hayward Gallery odbyła się jego wystawa. Dopiero wówczas, długo po śmierci ojca i gdy jego rodzinie nic już nie groziło, Koudelka ujawnił publicznie, że to on jest autorem historycznych zdjęć z 1968 r.
W ojczyźnie Koudelki zdjęcia te opublikowano po raz pierwszy jako dodatek do tygodnika "Respekt" w 1990 roku.
Koudelka urodził się 10 stycznia 1938 r. w Boskovicach (Czechy). Obecnie mieszka w Paryżu.
Wystawa "Josef Koudelka: Inwazja. Praga 68" będzie czynna w ECS do 27 maja.
W nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 r. wojska Związku Sowieckiego, Polski, Węgier, Bułgarii i NRD wkroczyły na terytorium Czechosłowacji. Zbrojna interwencja sił Układu Warszawskiego była reakcją Kremla na "Praską Wiosnę", która niosła ze sobą reformy społeczne, ekonomiczne i polityczne.
W sumie wojska biorące udział w interwencji spowodowały śmierć 90 osób, głownie w Pradze. Ponad 800 osób zostało rannych, w tym ponad 300 ciężko. Wobec zwolenników "Praskiej Wiosny" władze stosowały represje, wszystkich zaangażowanych w proces demokratyzacji życia publicznego wyrzucano z pracy. Dziesiątki tysięcy Czechów i Słowaków wyemigrowało.
17 kwietnia 1969 r. do ustąpienia z funkcji I sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji zmuszony został Aleksander Dubczek, który po objęciu władzy w styczniu 1968 r. zaczął inicjować proces reform. Zastąpił go na tym stanowisku Gustav Husak, zwolennik "normalizacji", gorliwie likwidujący swobody zdobyte w czasie "Praskiej Wiosny".(PAP)
autor: Robert Pietrzak
rop/ itm/
