Fotografia Fryderyka Chopina z 1848 r. Fot. PAP/Reprodukcja
170 lat temu, 17 października 1849 r., w Paryżu zmarł Fryderyk Chopin, kompozytor, pianista. Następnego dnia po jego śmierci Cyprian Norwid napisał w nekrologu w „Dzienniku Polskim”: „Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem – świata Obywatel, Fryderyk Chopin, zeszedł z tego świata”.
W metryce chrztu Fryderyka Franciszka Chopina jako datę urodzin zapisano dzień 22 lutego 1810 r., ale jego najbliższa rodzina twierdziła, że urodził się 1 marca. Przyszedł na świat w Żelazowej Woli pod Warszawą, w majątku hrabiostwa Skarbków, gdzie mieszkał i pracował jako guwerner jego ojciec, Mikołaj Chopin (Francuz z pochodzenia).
Data urodzin kompozytora przez lata była przedmiotem badań - oprócz daty 1 marca 1810 r., brano pod uwagę także 22 lutego 1810 oraz 1 lub 2 marca 1809 r.
Przez wiele lat badacze nie mieli pewności, kiedy Fryderyk Chopin przyszedł na świat. Nawet tablica w kościele św. Krzyża w Warszawie, upamiętniająca złożenie tam serce kompozytora, pierwotnie zawierała datę 2 marca 1809 r., ale już na szkatułce z urną z sercem Chopina, zamurowanej pod tablicą, zapisano inną datę: 1 marca 1810 r. Nikt nie zwrócił wówczas uwagi na tę sprzeczność.
Ferdynand Hoesick, który odnalazł akt cywilny urodzenia kompozytora, rozpropagował w wydanej w latach 1910-11 trzytomowej biografii Chopina datę 22 lutego 1810 r. Dlatego właśnie w 1935 r. tablicę w kościele św. Krzyża zastąpiono nową, ufundowaną przez Instytut Fryderyka Chopina, z datą 22 lutego 1810 r. Nie był to jednak koniec problemów z datą urodzin polskiego kompozytora.
W 1955 roku Bronisław E. Sydow opublikował zwięzłą kronikę życia i twórczości Chopina, w której pojawiła się data urodzin 1 marca 1810 r. Informację tę badacz uzyskał z korespondencji Fryderyka z rodziną, gdzie podany jest dzień jego urodzin - 1 marca. Ponieważ metryki odkryte przez ks. Bielawskiego (akt chrztu) i Hoesicka (akt urodzenia) wskazują jednoznacznie na rok 1810, przyjęto, że kompozytor przyszedł na świat 1 marca 1810 roku. "Przeważającym argumentem, jak sądzimy, był list samego Chopina do prezesa Towarzystwa Polsko-Literackiego w Paryżu, w którym dziękując za wybór na członka, podpisał się +FF. Chopin urodzony dn. 1 marca 1810 r. we wsi Żelazowa Wola w województwie mazowieckim+" – podaje Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.
"Wydaje się, że możemy dzisiaj stwierdzić, że data 1 marca (ewentualnie noc z 1 na 2 marca) jest znacznie bardziej prawdopodobna niż zapisana w aktach data 22 lutego. Korespondencja rodziny Chopinów daje przykłady potwierdzające tę pierwszą datę, w dwóch przypadkach podając tę informację wprost" - podsumowuje Piotr Mysłakowski z NIFC.
Otwarto nową ekspozycję w dworku w Żelazowej Woli
Regularną naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 6 lat u prywatnego nauczyciela muzyki, czeskiego imigranta Wojciecha Żywnego. Niebawem, w 1817 r., pojawiły się pierwsze kompozycje Chopina: polonezy, marsze i wariacje.
Pierwszy utwór skomponowany przez Chopina zapisał jego ojciec - jest to "Polonez B-dur". Powstały w tym samym czasie "Polonez g-moll" wyszedł wkrótce drukiem. W 1818 r. w piśmie naukowo-literackim "Pamiętniku Warszawskim" odnotowano: "prawdziwy geniusz muzyczny: nie tylko bowiem z łatwością największą i smakiem nadzwyczajnym wygrywa sztuki najtrudniejsze na fortepianie, ale nadto jest już kompozytorem kilku tańców i wariacji, nad którymi znawcy muzyki dziwić się nie przestają".
Kilkuletniego Fryderyka okrzyknięto cudownym dzieckiem - zaczął grywać w warszawskich salonach arystokracji i dawać koncerty publiczne. Pierwszy publiczny koncert ośmioletni Chopin zagrał w 1818 r. w Pałacu Radziwiłłowskim w Warszawie, obecnym Pałacu Prezydenckim.
W latach 1826-1829 uczył się u Józefa Elsnera w Szkole Głównej Muzyki w Warszawie. Na świadectwie jej ukończenia znalazła się adnotacja "Fryderyk Chopin - szczególna zdolność, geniusz muzyczny". W 1829 r. dwukrotnie koncertował w Wiedniu. Tamtejsza prasa pisała: "W panu Chopinie poznaliśmy jednego z najznakomitszych pianistów, pełnego delikatności i najgłębszego uczucia".
Chopin swoje utwory grał inaczej niż współcześni wykonawcy
Rok później, w 1830 r. powstał "Koncert f-moll op. 21", wykonany 17 marca na pierwszym własnym koncercie Chopina, w Teatrze Narodowym pod dyrekcją Karola Kurpińskiego. 11 października Chopin dał pożegnalny koncert przed swoim wyjazdem z Warszawy do Wiednia i Paryża. W programie znalazł się nowy "Koncert fortepianowy e-moll op. 11". "Jest to utwór geniusza" - napisano w prasie.
2 listopada 1830 r. Chopin opuścił Warszawę żegnany kantatą "Zrodzony w polskiej krainie" Józefa Elsnera. Wybuch Powstania Listopadowego zastał Chopina w Wiedniu. Znajomi i rodzina powstrzymali go przed powrotem do kraju, a on sam pisał: "Przeklinam chwilę wyjazdu".
Kiedy upadło Powstanie Listopadowe, Chopin był w Stuttgarcie, tam powstała "Etiuda c-moll op. 10 nr 12" nazywana "Rewolucyjną". We wrześniu 1831 r. artysta przyjechał do Paryża. W 1832 r. Chopin zagrał swój pierwszy koncert w tym mieście. W Salle Pleyel wykonał m.in. "Koncert f-moll". W prasie napisano o "odrodzeniu muzyki fortepianowej".
W stolicy Francji Chopin spędził resztę życia (poza krótkim pobytem na Majorce na przełomie 1838 i 1839 roku oraz w Anglii i Szkocji w 1848 r.). Podczas pobytu na Majorce, chorując na gruźlicę, przeszedł ostry atak tej choroby. Po długotrwałym leczeniu nie odzyskał już dawnej sprawności, przy wzroście ok. 180 cm ważył zaledwie 52 kg.
Prof. Skowron: związek George Sand z Chopinem to intrygująca sprawa
Szczególne piętno na życiu i twórczości Chopina odcisnął jego burzliwy związek z jedną z najbardziej popularnych kobiet Paryża, pisarką George Sand. Romans trwał dziewięć lat. Kolejną partnerką życiową Chopina została jego była uczennica, Jane Stirling. Na jej zaproszenie, w kwietniu 1848 r., koncertował w Anglii.
Chopin zmarł w Paryżu 17 października 1849 r., w wieku 39 lat. Następnego dnia Cyprian Kamil Norwid napisał w nekrologu w "Dzienniku Polskim": "Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem - świata Obywatel, Fryderyk Chopin, zeszedł z tego świata". Został pochowany na paryskim cmentarzu Pere Lachaise, a jego siostra, Ludwika Jędrzejewiczowa, zabrała serce kompozytora do Warszawy, gdzie umieszczono je w kościele Świętego Krzyża.
Publikacja o największej prywatnej kolekcji chopinianów
"Dał przykład twórcy skromnego w swym ograniczeniu jedynie do fortepianu, zadziwiającego nieustannym dążeniem do doskonałości" - napisał Mieczysław Tomaszewski, autor monografii artysty. Jego twórczość inspirowała także przedstawicieli innych dziedzin kultury, m.in. Henryka Heinego, Eugeniusza Delacroix, Sand i Norwida. Fascynowali się nim później m.in. Lew Tołstoj, Fryderyk Nietzsche, Karol Baudelaire.
Od 1927 roku - z przerwą w czasie wojny - odbywa się w Warszawie Konkurs Chopinowski.
agz/ wmk
