Notes Konrada Marusczyka, na początku lat 80. sekretarza zarządu gdańskiej Solidarności, zawierający m.in. schemat ramowy struktury organizacyjnej i listę członków zarządu regionu jest wśród archiwów NSZZ "Solidarność" przekazanych do Archiwum Akt Nowych.
Do zasobu Archiwum Akt Nowych (AAN) trafiły w czwartek akta Konrada Marusczyka i Komisji Charytatywnej przy Kościele św. Brygidy w Gdańsku, w której działała jego żona i przekazicielka archiwaliów Maria Nowicka-Marusczyk.
"Są to dokumenty po sekretarzu Zarządu Regionu Gdańskiego Solidarności, a jak wiadomo sekretarze zawsze gromadzą różnego typu ważne dokumenty dotyczące organizacji. Warto podkreślić, że dotąd archiwalia znajdowały się w zbiorach prywatnych pani Marii, która po śmierci męża wróciła do rodzinnej Warszawy i te dokumenty przechowywała w domu. Teraz zdecydowała się je nam przekazać razem z innymi materiałami rodzinnymi" - powiedział zastępca dyrektora Archiwum Akt Nowych Mariusz Olczak.
Materiały opisują organizowanie się NSZZ "Solidarność". Są wśród nich deklaracje i odezwy z Pierwszego Zjazdu Delegatów czy instrukcja dotycząca strajku ostrzegawczego 17 sierpnia 1981 r. Wśród archiwaliów znalazł się także spory zestaw dokumentów wytworzonych rankiem 13 grudnia 1981 r. w podstawowej technice offsetowej z tymczasową listą zatrzymanych.
To dokumenty ważne, jak zaznaczył, z punktu widzenia wydarzeń z sierpnia 1980 r. i stanu wojennego. "To szereg dokumentów rękopiśmiennych. Na pewno ważny jest notes pana Marusczyka. Jako sekretarz zapisywał dzień po dniu sprawy do załatwienia, osoby, które odwiedzały zarząd regionu, spotykały się z Lechem Wałęsą, bo Marusczyk był bliskim współpracownikiem przewodniczącego Związku. Jest tam np. schemat ramowy struktury organizacyjnej i lista członków Zarządu Regionu Gdańskiego. Informacje urywają się w nocy 12 grudnia 1981 r., kiedy Marusczyka internowano" - mówił Olczak.
"Warto zwrócić też uwagę na kalendarzyk z zapiskami Wałęsy kierowanymi właśnie do Marusczyka stanowiącymi krótkie instrukcje i rady czy oryginalny zestaw rezygnacji czołowych przedstawicieli zarządu regionu na czele z Andrzejem Gwiazdą. Ciekawa jest na pewno instrukcja na wypadek ogłoszenia stanu wyjątkowego bądź interwencji z zewnątrz przygotowana przez Prezydium Zarządu Regionu Gdańskiego Solidarności. To dokument pokazujący, że przygotowywali się na jakieś tego typu rozwiązanie. Jest tam nawet wersja sporządzona w języku rosyjskim" - relacjonował.
Materiały opisują organizowanie się Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". Są wśród nich deklaracje i odezwy z Pierwszego Zjazdu Delegatów czy instrukcja dotycząca strajku ostrzegawczego 17 sierpnia 1981 r. Wśród archiwaliów znalazł się także spory zestaw dokumentów wytworzonych rankiem 13 grudnia 1981 r. w podstawowej technice offsetowej z tymczasową listą zatrzymanych. "Historyczne są na pewno teleksy z nocy z 12 na 13 grudnia z Biurem Informacyjnym Zarządu Regionu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Z ich treści widać, kiedy została przerwana łączność. Są tam też teleksy wcześniejsze mówiące o ruchach oddziałów wojskowych na terenie całego kraju" - powiedział Olczak.
Wicedyrektor Archiwum Akt Nowych: To dokumenty ważne z punktu widzenia wydarzeń z sierpnia 1980 r. i stanu wojennego. To szereg dokumentów rękopiśmiennych. Na pewno ważny jest notes pana Konrada Marusczyka. Jako sekretarz zapisywał dzień po dniu sprawy do załatwienia, osoby, które odwiedzały zarząd regionu, spotykały się z Lechem Wałęsą, bo Marusczyk był bliskim współpracownikiem przewodniczącego Związku.
Częścią dokumentów są listy internowanych w Ośrodku odosobnienia w Strzebielinku z zachowaniem podziału na cele i miejscami zatrudnienia. Zbiór zawiera notatki dotyczące uroczystości rocznicowych, pisma i oświadczenia działaczy NSZZ "Solidarność" tam internowanych m.in. tekst zażaleń przygotowany dla ewentualnej wizytacji przedstawicieli Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.
"Ciekawostką są znaczki pocztowe i stemple Poczty Internowanych oraz tekst hymnu internowanych. Interesująca jest także kolekcja plakatów solidarnościowych z Gdańska z lat 1980-81. To unikaty np. zapowiedzi jakiegoś spotkania w kościele św. Brygidy, widać że wykonane dosłownie w kilku egzemplarzach. Mamy tu też wzór pisma oficjalnego Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ +Solidarność+ i prasę m.in. +Robotnika Wybrzeża+ czy +Strajkowy Biuletyn Informacyjny+. Uwagę zwracają fotografie Lecha Wałęsy z ks. Jerzym Popiełuszką, ks. Henrykiem Jankowskim i prymasem Józefem Glempem, sygnowane jego podpisem" - mówił Olczak.
Zaznaczył, że w przypadku niektórych dokumentów mieli wiedzę o ich istnieniu, ale nie dysponowali oryginałami. "A one były właśnie u pana Marusczyka. To np. ciekawy dla nas tekst maszynopisu porozumień sierpniowych. Przypomnę, że oryginał porozumień zaginął, więc to jest coś więcej niż dotąd mieliśmy, czyli kopie powstałe w Radzie Ministrów" - podkreślił zastępca dyrektora.
Maria Nowicka-Marusczyk przekazała AAN także dokumenty Komisji Charytatywnej powołanej przy parafii św. Brygidy w Gdańsku, której była członkinią. "To ciekawy materiał pokazujący pracę osób, które ją zorganizowały i opiekowały się internowanymi, ich rodzinami. Mamy tu kartotekę tej komisji, informacje o pomocy udzielanej konkretnym osobom" - relacjonował Olczak.
Maria Nowicka-Marusczyk przyznała, że choć z trudnością rozstaje się z dokumentami zdaje sobie sprawę, że powinna je udostępnić osobom pragnącym dowiedzieć się więcej, badaczom tamtego okresu. "To materiały poświęcone funkcjonowaniu Zarządu Regionu Solidarności w Gdańsku, związane ze stanem wojennym, obozami internowania. Wiele z tych spraw zostało już bardziej lub mniej szczegółowo opisanych. Ale autentyczne materiały mają jednak tę niezaprzeczalną wartość, bo dokumentują codzienność. Co jest ważne, bo minęło już tyle lat, że zapomina się już jak to było, jakimi problemami musiał się wtedy zajmować Związek" - podkreśliła.
Ofiarodawczyni przyznała, że choć z trudnością rozstaje się z dokumentami zdaje sobie sprawę, że powinna je udostępnić osobom pragnącym dowiedzieć się więcej, badaczom tamtego okresu. "To materiały poświęcone funkcjonowaniu Zarządu Regionu Solidarności w Gdańsku, związane ze stanem wojennym, obozami internowania. Wiele z tych spraw zostało już bardziej lub mniej szczegółowo opisanych. Ale autentyczne materiały mają jednak tę niezaprzeczalną wartość, bo dokumentują codzienność. Co jest ważne, bo minęło już tyle lat, że zapomina się już jak to było, jakimi problemami musiał się wtedy zajmować Związek" - podkreśliła.
Archiwum zaprezentowało również pozyskane depesze Agencji Reuters wysyłane z Warszawy w latach 80. "W zeszłym tygodniu jeden z naszych współpracowników dowiedział się, że ktoś chce wyrzucić te historyczne depesze i nam je przywiózł. Okazało się to być siedem obszernych kartonów oryginalnych depesz z lat 80. razem ze zdjęciami. To depesze wysyłane z Warszawy, wersje czasem przygotowawcze, czasami gotowe w maszynopisie. Wszystkie te materiały uzupełniają naszą wiedzę o tamtym okresie. Będą teraz opracowywane, a w przyszłości udostępnione badaczom" - dodał Olczak.
Konrad Marusczyk pracował w Centrum Informatyki Gospodarki Morskiej w Gdyni, gdzie w sierpniu 1980 r. był uczestnikiem strajku. Od września przewodniczący Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność". W 1981 r. delegat na I Walny Zjazd Delegatów Regionu Gdańsk, później członek Prezydium Zarządu Regionu Gdańsk pełniący funkcję sekretarza. W stanie wojennym internowany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku. Członek Bractwa Oblatów Św. Brygidy w Gdańsku zaangażowany w pomoc represjonowanym i uwięzionym. Od 1989 r. przewodniczący władz wojewódzkich Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy, od 1993 r. wiceprzewodniczący Rady Naczelnej. Zmarł w 1996 r.
Maria Nowicka-Marusczyk była działaczką NSZZ "Solidarność". Działała w Międzyzakładowym Komitecie Założycielskim, później w Zarządzie Regionu Gdańskiego. Współinicjatorka Komisji Charytatywnej powstałej w 1983 r. przy Kościele Św. Brygidy w Gdańsku. Córka Władysława Siły-Nowickiego, żołnierza AK i WiN, działacza opozycji antykomunistycznej, obrońcy działaczy KOR i Solidarności w stanie wojennym.(PAP)
akn/ agz/
