Transmisja konferencji zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Mateusza Szpytmy z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Fot. PAP/L. Szymański
Światowa premiera filmu "Paszporty Paragwaju" w kilku wersjach językowych i wystawa „Polacy ratujący Żydów” - w internecie; okolicznościowy znaczek pocztowy i dodatki prasowe to elementy obchodów trzeciego Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów, przygotowane przez IPN.
Podczas poniedziałkowej wideokonferencji poświęconej obchodom wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma podkreślił, że "Instytut Pamięci Narodowej od swego początku przywiązywał bardzo wielką wagę do badania i upowszechniania wiedzy o Polakach ratujących Żydów".
"Włączył się również bardzo aktywnie w obchodzenie tego dnia, gdy miało to miejsce po raz pierwszy dwa lata temu" - przypomniał.
"W tym roku przygotowaliśmy bardzo wiele inicjatyw, ale rzeczywistość, jaka nas zastała - stan epidemii - spowodowała, że z wielu z nich musieliśmy zrezygnować" - wyjaśnił. Dodał, że "mimo tego i tak będzie ich wiele".
Dr M. Mirowski: „Paszporty Paragwaju” to film, który mógłby obniżyć temperaturę sporu polsko-żydowskiego
Szpytma wymienił kilka inicjatyw IPN związanych z tymi obchodami. "Pierwsza z nich to internetowa premiera filmu w reżyserii Roberta Kaczmarka, a wyprodukowanego przez IPN, pt. +Paszporty Paragwaju+. Od 24 marca, czyli od jutra od godz. 17 będzie można ten film oglądać już na terenie całego świata za pośrednictwem Internetu. I będzie on dostępny w kilku wersjach językowych" - zapowiedział.
Wiceprezes IPN przypomniał, że film ten był już prezentowany m.in. w Jerozolimie, Waszyngtonie i Hadze. Zwrócił też uwagę na najnowszy film współprodukowany przez IPN i oddział TVP w Katowicach pt. "Oto człowiek", traktującym o ratowaniu Żydów przez Henryka Sławika i Józsefa Antalla.
"Drugą inicjatywą, o której chciałem państwu szerzej powiedzieć, to wspólny znaczek, jaki się ukazuje we współpracy IPN z Pocztą Polską S.A. (...) W tym roku emisja została poświęcona polskim dyplomatom, a jako ich przedstawiciel został wybrany minister spraw zagranicznych Edward Raczyński" - powiedział wiceprezes IPN. "Na kopercie przedstawiono pierwszą stronę noty Raczyńskiego do rządów Narodów Zjednoczonych z 10 grudnia 1942 r., która dotyczy masowej eksterminacji Żydów w okupowanej przez Niemców Polsce" - wyjaśnił.
"Ta nota była szalenie ważna, bo informowała świat o zagładzie Żydów, m.in. na ziemiach polskich, ale była także podstawą do tego, że Narody sprzymierzone wydały kilka dni później deklarację dotyczącą odpowiedzialności za Zagładę" - podkreślił.
"Polacy ratujący Żydów na Rzeszowszczyźnie w latach 1939-45"
Szpytma zwrócił uwagę na nową wystawę przygotowaną przez IPN pt. "Polacy ratujący Żydów". "Ta wystawa jest do obejrzenia m.in. w Internecie. Można ją też wypożyczać - dysponują nią oddziały IPN na terenie całego kraju, a przygotowana została przede wszystkim przez oddział IPN w Rzeszowie" - wyjaśnił.
Zapowiedział, że w wielu miejscach na terenie Polski "będą też prezentowane nasze inne wystawy - te, które powstały w latach poprzednich". "Modyfikacja, jeśli chodzi o nasze założenia, jest taka, że pierwotnie miały to być oczywiście uroczyste otwarcia - natomiast ta rzeczywistość, która nas spotkała, powoduje, że będą to po prostu wystawy dostępne. Nie będzie oficjalnych ich inauguracji" - zaznaczył.
Szpytma podkreślił, że przygotowana przez IPN wystawa z grudnia 2017 r. poświęcona Żegocie, "cieszy się nieustająco wielkim zainteresowaniem w Polsce i poza jej granicami".
"Od ostatniego Dnia Polaków ratujących Żydów IPN opublikował szereg książek naukowych, wśród nich są także te, które dotyczą Polaków ratujących Żydów" - powiedział wiceprezes IPN, prezentując dwie pozycje - "Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich" i pierwszy tom "Relacji o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939-1945".
"Warto też powiedzieć o inicjatywach archiwum IPN. Bardzo ważna kolekcja, nowa kolekcja znalazła się w zbiorach IPN. Pochodzi ona ze zbiorów śp. Anny Poraj-Wybranowskiej i liczy ona ok. 2 metrów bieżących dokumentacji aktowej i fotograficznej z lat 1925-2012" - powiedział. "Zebrane relacje umożliwiły wystąpienie do Instytutu Yad Vashem o nadanie odznaczenia około stu Polakom odznaczonym później tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" - podkreślił.
Ambasador J. Kumoch: Lista Ładosia prawdopodobnie nigdy nie będzie kompletna
Kolejnymi inicjatywami tegorocznych obchodów Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów będą dodatki do prasy. "Jeden z nich, tych dodatków ukazał się dziś w +Naszym Dzienniku+. Został on przygotowany przez oddział lubelski IPN" - wyjaśnił Szpytma. Dodał, że dodatek ukaże się też w "Gościu Niedzielnym". "Są też np. spoty i plakaty przygotowane przez oddział IPN w Krakowie czy Białymstoku, są materiały edukacyjne (...), jest przygotowana lekcja wideo, która jutro będzie przeprowadzona" - mówił.
Wiceprezes IPN wyjaśnił, że w tym roku zostało przygotowanych do odsłonięcia jedenaście upamiętnień i tablic poświęconych Polakom ratującym Żydów.
"Chciałem zaznaczyć, że odświeżyliśmy naszą starą stronę internetową poświęconą Polakom ratującym Żydów pod adresem www.zyciezazycie.pl " - podkreślił.
24 marca 2020 r. po raz trzeci będziemy obchodzony w Polsce będzie Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Tego dnia mija dokładnie 76 lat od zamordowania przez Niemców w Markowej bohaterskiej rodziny Ulmów z Podkarpacia oraz ukrywanych przez nich Żydów z rodzin Goldmanów, Didnerów i Gruenfeldów.
Dzień ten ustanowiono – jak zapisano w treści ustawy – "w hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów".(PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj/ pat/
