11.01.2011. Toruń (PAP) - Całościowym opracowaniem historii hitlerowskiego obozu przejściowego tzw. Szmalcówki w Toruniu zajął się dr Tomasz Ceran z IPN w Bydgoszczy. Monografia ma ukazać się w tym roku.
Obóz istniał od listopada 1940 r. do lipca 1943 r. przy ulicy Grudziądzkiej w Toruniu, na terenie dawnej fabryki smalcu. Z założenia, osoby w nim umieszczane miały tam pozostawać przez 4-5 dni, a następnie być kierowane do pracy w głąb III Rzeszy i do Generalnej Guberni lub do obozów zniemczania. W praktyce pobyty więźniów trwały znacznie dłużej, a część osób przebywała w obozie przez cały czas jego istnienia.
Przykładem jest historia Marty Foksińskiej z Trzemlewa koło Chełmna, która trafiła do obozu wraz z mężem i pięciorgiem dzieci w listopadzie 1941 r. Mąż zmarł w Szmalcówce w pierwszym miesiącu pobytu, a troje dzieci - w szpitalu miejskim w 1942 r. Foksińska z dwojgiem dzieci żyła w obozie do lipca 1943 r. Po likwidacji obozu skierowano ją do pracy w majątku w Turznie, a dzieci - do obozu w Potulicach.
Więźniowie żyli w strasznych warunkach. Spali stłoczeni na słomie leżącej na betonowej podłodze pofabrycznej hali, dostawali skromne racje żywnościowe, na które składała się czarna kawa, chleb, marmolada, zupa z brukwi lub kapusty. W Szmalcówce panowały okropne warunki sanitarne, czego skutkiem były choroby i zgony.
Obóz były przepełniony. W szczytowych okresach przebywało w nim jednoczesnie 3,5 tys. osób. Łącznie przez cały czas istnienia Szmalcówki więziono w niej ponad 10 tys. osób.
Dr Ceran zwraca uwagę, że w obozie przetrzymywano tak dużo osób, gdyż Niemcy nie wiedzieli, co z nimi zrobić. Bardzo duża część więźniów Szmalcówki była niezdolna do pracy, np. według raportu z 2 lutego 1942 r. w obozie przebywało 3069 osób, w tym 2116 niezdolnych do pracy, czyli aż 68,9 proc.
W grę nie wchodziło zwalnianie więźniów. Najczęściej nie mieli gdzie wracać, gdyż ich domy, gospodarstwa czy zakłady produkcyjne przejęli Niemcy. Zapewne bano się też odwetu z ich strony.
Dotychczas, na podstawie raportu cmentarnego, spisu grabarza i niemieckiego urzędu stanu cywilnego udało się udokumentować zgon 515 więźniów, w tym 326 dzieci, głównie poniżej 10 lat.
Historia Szmalcówki powstaje m.in. na podstawie dokumentacji prowadzonej przez administrację obozu, niemieckie instytucje, zeznań świadków i więźniów złożonych w latach 1968-1970 i w 2005 r. Najmniej jest źródeł dotyczących początkowego i końcowego okresu istnienia obozu. (PAP)
rau/ hes/
Przykładem jest historia Marty Foksińskiej z Trzemlewa koło Chełmna, która trafiła do obozu wraz z mężem i pięciorgiem dzieci w listopadzie 1941 r. Mąż zmarł w Szmalcówce w pierwszym miesiącu pobytu, a troje dzieci - w szpitalu miejskim w 1942 r. Foksińska z dwojgiem dzieci żyła w obozie do lipca 1943 r. Po likwidacji obozu skierowano ją do pracy w majątku w Turznie, a dzieci - do obozu w Potulicach.
Więźniowie żyli w strasznych warunkach. Spali stłoczeni na słomie leżącej na betonowej podłodze pofabrycznej hali, dostawali skromne racje żywnościowe, na które składała się czarna kawa, chleb, marmolada, zupa z brukwi lub kapusty. W Szmalcówce panowały okropne warunki sanitarne, czego skutkiem były choroby i zgony.
Obóz były przepełniony. W szczytowych okresach przebywało w nim jednoczesnie 3,5 tys. osób. Łącznie przez cały czas istnienia Szmalcówki więziono w niej ponad 10 tys. osób.
Dr Ceran zwraca uwagę, że w obozie przetrzymywano tak dużo osób, gdyż Niemcy nie wiedzieli, co z nimi zrobić. Bardzo duża część więźniów Szmalcówki była niezdolna do pracy, np. według raportu z 2 lutego 1942 r. w obozie przebywało 3069 osób, w tym 2116 niezdolnych do pracy, czyli aż 68,9 proc.
W grę nie wchodziło zwalnianie więźniów. Najczęściej nie mieli gdzie wracać, gdyż ich domy, gospodarstwa czy zakłady produkcyjne przejęli Niemcy. Zapewne bano się też odwetu z ich strony.
Dotychczas, na podstawie raportu cmentarnego, spisu grabarza i niemieckiego urzędu stanu cywilnego udało się udokumentować zgon 515 więźniów, w tym 326 dzieci, głównie poniżej 10 lat.
Historia Szmalcówki powstaje m.in. na podstawie dokumentacji prowadzonej przez administrację obozu, niemieckie instytucje, zeznań świadków i więźniów złożonych w latach 1968-1970 i w 2005 r. Najmniej jest źródeł dotyczących początkowego i końcowego okresu istnienia obozu. (PAP)
rau/ hes/
