Pomnik cichociemnych odsłonięto na Cmentarzu Bródnowskim

Pomnik poświęcony jest pamięci Cichociemnych i kurierów: Jerzego Mary-Meyera "Visa", Wiktora Czyżewskiego "Capa" i Norberta Horensteina "Andrzeja". Zginęli oni podczas akcji 27 maja 1943 r., na rogu ulic Długiej i Miodowej w Warszawie.

Strzelanina wywiązała się, gdy kelnerka z restauracji przy Miodowej 23, nazywanej "U folksdojcza", wezwała Niemców, zaalarmowana prawdopodobnie widokiem pistoletu u jednego z Cichociemnych. Czwarty uczestnik akcji Stanisław Stach "Marian" został ranny i zawieziony do siedziby gestapo w Alei Szucha, gdzie popełnił samobójstwo, połykając ampułkę z cyjankiem potasu. W akcji na Miodowej zabity został m.in. wyższy urzędnik policji i komisarz kryminalny SS-Obersturmfuehrer Horst Corfei.

Ciała kurierów zostały wykradzione z kostnicy i pogrzebane w tajemnicy na Cmentarzu Bródnowskim. Meyer, Czyżewski i Horenstein zostali pochowani jako "bracia Horscy".

Na nowym pomniku umieszczono nagrobek z trzema kolumnami - każda odpowiada jednemu z poległych. Umieszczone tam zostały także inskrypcje z prawdziwymi danymi osobowymi, pseudonimami poległych, opisem akcji, w której stracili życie i symbolami Polskiego Państwa Podziemnego oraz cichociemnych. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Czesław Kałużny.

"W 1943 r. pogrzeb poległych odbył się w konspiracji. Na tablicy nagrobnej widniały fikcyjne nazwiska. Po wojnie rodziny poległych w większości znalazły się poza granicami naszego kraju. Grób z czasem zaczął ulegać stopniowej degradacji" - powiedział podczas czwartkowej uroczystości wojewoda mazowiecki Zdzisław Sipiera. "Można powiedzieć, że dziś na nowo odbywa się pogrzeb bohaterów, tym razem oficjalny" - dodał.

Życiowe losy Meyera i Horensteina przypomnieli przedstawiciele rodzin poległych. Uroczystość zwieńczyły modlitwy, odmówione przez ks. Jerzego Gołębiowskiego i naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha, a także złożenie wieńców, m.in. od ministra obrony narodowej i wojewody mazowieckiego.

Pomnik został wpisany do rejestru grobów i cmentarzy wojennych, jako miejsce pamięci narodowej. Pod opieką wojewody mazowieckiego znajduje się ponad 1300 obiektów, z których większość pochodzi z okresu I i II wojny światowej.

Cichociemni to żołnierze Polskich Sił Zbrojnych szkoleni w Wielkiej Brytanii do zadań specjalnych. W rekrutacji prowadzonej od lata 1940 r. do jesieni 1943 r. do służby w tej roli zgłosiło się 2413 oficerów i podoficerów. Przeszkolono 606 osób, a do przerzutu zakwalifikowano 579 żołnierzy i kurierów. Od 15 lutego 1941 r. do 26 grudnia 1944 r. odbyły się 82 loty, w czasie których przerzucono 316 cichociemnych, w tym jedną kobietę - Elżbietę Zawacką "Zo" oraz 28 kurierów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Pierwszych trzech Cichociemnych wylądowało w nocy z 15 na 16 lutego 1941 r. w Dębowcu. Byli to kpt. Stanisław Krzymowski "Kostka", por. Józef Zabielski "Żbik" oraz kurier polityczny Czesław Raczkowski "Włodek". Zrzut nosił kryptonim "Adolphus".

Do najbardziej znanych Cichociemnych przerzuconych do Polski należeli: ostatni komendant główny AK gen. Leopold Okulicki, a także Jan Piwnik "Ponury", mjr Bolesław Kontrym "Żmudzin" i mjr Hieronim Dekutowski "Zapora". 91 cichociemnych walczyło w Powstaniu Warszawskim, poległo 18 z nich. W sumie w czasie wojny zginęło 103 cichociemnych. Wielu zostało zamordowanych przez władze komunistyczne w powojennej Polsce. (PAP)

pj/ agz/