Prof. Henryk Samsonowicz. Fot. PAP/R. Pietruszka
Prof. Henryk Samsonowicz, jeden z najwybitniejszych polskich historyków i światowej sławy badacz historii średniowiecznej, minister edukacji w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, autor ponad 800 publikacji naukowych, obchodzi w piątek 85 urodziny.
„Prof. Samsonowicz zachęcił do poważnego uprawiania historii. Jego sposób prowadzenia wykładów był i jest nietuzinkową zdolnością, której nie da się nauczyć, po prostu trzeba ją mieć” – mówi mediewista Instytutu Historycznego UW prof. Marek Barański.
Henryk Bohdan Samsonowicz urodził się 23 stycznia 1930 roku w Warszawie w rodzinie o szlacheckich korzeniach, pieczętującej się herbem Samson. Jego ojcem był Jan Samsonowicz, odkrywca neolitycznych kopalni krzemienia w Krzemionkach Opatowskich.
Henryk Samsonowicz studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, na którym w 1950 roku uzyskał tytuł magistra. Jego wykładowcami byli profesorowie Aleksander Gieysztor, Witold Kula, Tadeusz Manteuffel czy Stanisław Herbst. Po zakończeniu studiów rozpoczął współpracę ze stołeczną uczelnią jako asystent, kontynuując równocześnie pracę naukową. W roku 1954 obronił pracę doktorską na Wydziale Historycznym, gdzie w 1960 roku uzyskał habilitację.
Od roku 1967 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Historycznego, zaś w latach 1970-73 był jego dziekanem. W okresie 1975-80 piastował stanowisko dyrektora Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego.
W latach 70. szerszej publiczności dał się poznać jako ekspert historyczny w teleturnieju "Wielka Gra". W roku 1975 był inicjatorem pierwszej olimpiady historycznej dla uczniów.
W 1971 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a 10 lat później został profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. W latach 1980-82 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
Seminaria prowadzone przez prof. Samsonowicza cieszyły ogromnym zainteresowaniem wśród studentów, największe sale w Instytucie Historycznym UW były wypełnione po brzegi.
Prof. Michał Kopczyński z IH UW, który uczęszczał na seminaria prof. Samsonowicza w 1983 r., tuż po zniesieniu stanu wojennego, podkreśla, że wykłady były jak słońce w zimie. „Opowiadał nam o dziejach średniowiecznych Włoch, o Wenecji, freskach bizantyjskich. Kiedy mówił, że gdy będziemy w Wenecji nie możemy ominąć Rawenny, na sali wybuchał śmiech. Dla nas była to wtedy abstrakcja, która jednak za kilka lat stała się rzeczywistością. To, czego się dowiedziałem w czasie studiów, doceniłem po latach jako historyk” – mówi prof. Kopczyński.
Michał Kopczyński: Ilekroć potrzebuję do czasopisma "Mówią Wieki" tekstu, który będzie napisany z dużym oddechem, odwołaniem się do szerszej wiedzy historycznej, zwracam się do prof. Samsonowicza. Profesor reprezentuje szeroką kulturę historyczną i szeroki horyzont badawczy.
Prof. Samsonowicz związał się z opozycją demokratyczną. Był działaczem Solidarności, w roku 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Podkreślał, że jego zdaniem wybory 4 czerwca dały asumpt do upadku muru berlińskiego i upadku władzy komunistycznej także w Czechosłowacji, na Węgrzech, w Rumunii czy nawet przemian w Związku Sowieckim.
Po utworzeniu przez Tadeusza Mazowieckiego pierwszego niekomunistycznego rządu, prof. Samsonowicz objął w nim tekę ministra edukacji narodowej, którą piastował do roku 1991. Podczas jego urzędowania w roku 1990 zostały wprowadzone do szkół zajęcia z religii.
Prof. Samsonowicz jest członkiem wielu prestiżowych instytucji naukowych m.in. Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiej Akademii Nauk, Polskiego Towarzystwa Historycznego czy jury nagrody książki historycznej KLIO. Otrzymał także kilka doktoratów honoris causa oraz francuską Legię Honorową. Jest wiceprzewodniczącym Rady Muzeum Historii Polski.
Specjalista od mediewistyki i wczesnośredniowiecznych dziejów Polski ukazywanych w kontekście historii Europy Środkowo-Wschodniej, jest autorem ok. 800 prac naukowych, w tym 16 książek i podręczników uniwersyteckich, kilkuset artykułów i ponad 200 recenzji. Jego najbardziej znane prace to "Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia z dziejów Hanzy nad Bałtykiem w XIV-XV w." (1968), "Miejsce Polski w Europie" (1995), "Tysiącletnie dzieje" (wspólnie z Januszem Tazbirem) (1997), "Historia Polski do roku 1795" (2000), "Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy" (2000).
Publikacje prof. Samsonowicza drukowały wydawnictwa w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Rosji, Słowacji, na Węgrzech i we Włoszech.
„Prace naukowe prof. Samsonowicza są bardzo istotne dla historii późnego średniowiecza na Mazowszu. Pokazuje w nich chociażby małe, średniowieczne miasteczka, relacje między miastami i wsiami. Wiedza, którą ma prof. Samsonowicz jest owocem ciężkiej i wieloletniej pracy w archiwach” - mówi prof. Marek Barański.
„Ilekroć potrzebuję do czasopisma +Mówią Wieki+ tekstu, który będzie napisany z dużym oddechem, odwołaniem się do szerszej wiedzy historycznej, zwracam się do prof. Samsonowicza. Profesor reprezentuje szeroką kulturę historyczną i szeroki horyzont badawczy” - podkreśla prof. Kopczyński.
Ewelina Steczkowska
ls
