Antoni Kasztelan - jeden z bohaterów VII edycji akcji „Zapal znicz pamięci”. Źródło: IPN
Na terenach zachodniej Polski włączonych podczas II wojny światowej do III Rzeszy zapłonęły w niedzielę "znicze pamięci". Mają one upamiętnić miejsca kaźni polskich elit wymordowanych przez Niemców.
"Zapal Znicz Pamięci" to zainicjowana przez Radio Merkury Poznań i poznański oddział Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) akcja; w jej ramach płoną światełka przy tablicach informujących o rozstrzelaniach, grobach i zbiorowych mogiłach.
Akcja swoim zasięgiem obejmuje Wielkopolskę, Pomorze, Kujawy, Śląsk, ziemię łódzką i ciechanowską, czyli tereny zachodnich kresów II Rzeczypospolitej, które po wybuchu II wojny światowej siłą włączono do III Rzeszy.
Do końca 1939 r. w ramach operacji „politycznego oczyszczania gruntu” Niemcy zamordowali niemal 40 tys. przedstawicieli polskich elit. W dniach 20, 21 i 23 października w kilkunastu wielkopolskich miejscowościach dokonano publicznych, masowych egzekucji, w których stracono prawie 300 osób. W Wielkopolsce w egzekucjach ginęli m.in. burmistrzowie, nauczyciele, działacze społeczni, ziemianie i księża.
W tym roku znicze zapłonęły po raz siódmy. W Poznaniu zapalono je przed tablicą upamiętniającą ofiary gestapo, na budynku Domu Żołnierza. „Po raz pierwszy wybraliśmy Dom Żołnierza. Chcemy przypomnieć również o tym tragicznym miejscu. Stąd w październiku 1939 r. koordynowano egzekucjami w Wielkopolsce. (...) Tu przez całą wojnę mieściła się siedziba Gestapo, cela tortur i osób intensywnie przesłuchiwanych. Przez to miejsce przeszło ponad 20 tys. poznaniaków” – powiedziała dr Agnieszka Łuczak z poznańskiego IPN.
Łuczak przypomniała, że do końca 1939 r. zamordowano na ziemiach wcielonych do III Rzeszy 40 tys. osób, a w tracie wojny z tych ziem wysiedlono ok. 400 tys. Polaków.
Inicjatorka akcji Anna Gruszecka zwróciła uwagę na społeczny charakter wydarzenia. „Nie organizujemy +znicza+ w sposób formalny. Każde środowisko, wszyscy, którzy chcą wziąć udział robią to sami” – powiedziała.
W ostatnich latach znicze zapalano w ok. 300 miejscach. „Miejsca te są coraz godniej upamiętnione. Widać to na przysyłanych zdjęciach. Są poddawane renowacji, konserwacji, czasami przyjmują zupełnie nową formę. Bardzo wiele z tych tablic pochodzi z lat 60-tych - są już trochę podniszczone” – dodała Gruszecka.
Do końca 1939 r. w ramach operacji „politycznego oczyszczania gruntu” Niemcy zamordowali niemal 40 tys. przedstawicieli polskich elit. W dniach 20, 21 i 23 października w kilkunastu wielkopolskich miejscowościach dokonano publicznych, masowych egzekucji, w których stracono prawie 300 osób. W Wielkopolsce w egzekucjach ginęli m.in. burmistrzowie, nauczyciele, działacze społeczni, ziemianie i księża.
W Poznaniu podczas akcji przypominano sylwetkę Antoniego Palucha, który walczył m.in. w Powstaniu Wielkopolskim i wojnie polsko-bolszewickiej. Służył też w Straży Granicznej i jako kierownik jednej z placówek, w Silnej, bronił 1 września 1939 r. polskich granic przed zbliżającym się oddziałem Wehrmachtu.
Bohaterem tegorocznej akcji w Gdyni był kapitan piechoty i Marynarki Wojennej RP Antoni Kasztelan, uczestnik powstania wielkopolskiego, więzień obozu w Stutthofie, więzienia gestapo w Gdańsku oraz w Królewcu.
W Bydgoszczy - rzemieślnik kowalski, druh towarzystwa Powstańców i Wojaków w Drzycimiu, Paweł Wojciech Góra, który zatrzymany przez Niemców należących do Selbstschutzu został zamordowany 26 października 1939 r. w Karolewie. Organizatorzy upamiętnili także w Łodzi - Tadeusza Frąckowiaka, Czesława Borzęckiego i Czesława Buziuka, natomiast w Katowicach - Wacława Kubę.
Zwieńczeniem akcji będzie "Koncert Zaduszkowy. Pamiętamy...", który odbędzie się 3 listopada w poznańskim Teatrze Muzycznym.
"Zapal znicz pamięci" zainaugurowano po raz pierwszy w Wielkopolsce w 2009 r. Obecnie jest to wspólny projekt pięciu regionalnych rozgłośni radiowych i pionów edukacyjnych IPN. Prowadzi je wspólnie Radio Merkury Poznań, Radio PiK, Radio Katowice, Radio Gdańsk i Radio Łódź oraz Biura Edukacji Publicznej IPN w Poznaniu, Bydgoszczy, Katowicach, Łodzi i Gdańsku. W akcję włączyło się także Muzeum Historii Polski i portal historyczny Dzieje.pl. Patronat nad wydarzeniem objął Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woźniak.
Partnerzy akcji zachęcają do przesyłania na adres znicz@radiomerkury.pl i znicz@dzieje.pl fotografii z miejsc, gdzie zapalono znicze. Zdjęcia będzie można obejrzeć na stronach internetowych radia oraz portalu Dzieje.pl.
Celem polityki Niemców podczas wojny i okupacji w Wielkopolsce, na Śląsku, Pomorzu, Kujawach, północnej części Mazowsza - czyli na ziemiach włączonych do III Rzeszy - była likwidacja polskich elit. Służyły temu przygotowane listy proskrypcyjne, na których znaleźli się ludzie będący najbardziej aktywnymi obywatelami, dobrze wypełniającymi swoje obowiązki zawodowe i uczestniczącymi w życiu społecznym. (PAP)
pil/ ura/
