Artykuły historyczne

Zamach na „Mr. President”. Nieudany atak na Mariana Spychalskiego w Pakistanie

Zamachy na dostojników PRL wbrew pozorom wcale nie były rzadkie. Zabić próbowano Bieruta, Gomułkę i być może nawet Jaruzelskiego. Ale prawdopodobnie najgroźniejsza była próba muzułmańskiego fundamentalisty na lotnisku w stolicy Pakistanu. 

55 lat temu zmarł ppłk Jan Kowalewski

55 lat temu, 31 października 1965 r., zmarł ppłk Jan Kowalewski, jeden z największych kryptografów w dziejach polskiego wywiadu. Był współautorem polskich zwycięstw w Bitwie Warszawskiej i Operacji Niemeńskiej. Stanowił wzór dla kolejnego pokolenia polskich specjalistów, którzy złamali Enigmę. W ubiegłym roku Senat RP ustanowił 2020 r. Rokiem Jana Kowalewskiego jako „uhonorowanie jego zasług, a tym samym osiągnięć polskiej nauki i myśli technicznej”.

100 lat temu powstało Wolne Miasto Gdańsk

100 lat temu, 27 października 1920 r., Konferencja Ambasadorów przy Lidze Narodów powołała Wolne Miasto Gdańsk. Formalnie niezależne i neutralne, od początku było narzędziem niemieckiej polityki wymierzonej w Polskę i miejscowych Polaków. Żądanie jego powrotu do Rzeszy było jednym z pretekstów do rozpętania II wojny światowej.

150 lat temu rozpoczęło działalność Muzeum Polskie w Rapperswilu

150 lat temu, 23 października 1870 r., na zamku w szwajcarskim Rapperswilu rozpoczęło działalność Muzeum Narodowe Polskie. Miejsce to szybko stało się centrum polskiego życia naukowego, społecznego i politycznego na emigracji. Dziś grozi mu likwidacja.

100 lat temu do Mińska wkroczyli polscy żołnierze

100 lat temu, 15 października 1920 r., do Mińska na Białorusi wkroczyli polscy żołnierze. Zajęcie miasta było ostatnim epizodem wojny z bolszewikami przed wejściem w życie zawieszenia broni oraz jedną z ostatnich prób realizacji idei federacyjnej.

„Mały Oświęcim”, czyli niemiecki obóz dla dzieci w Łodzi

Pod pretekstem potrzeby „izolacji małoletnich Polaków i wychowywania ich poprzez pracę, aby nie demoralizowali niemieckich dzieci”, w 1942 r. Niemcy stworzyli w Łodzi przy ul. Przemysłowej obóz. Nie chodziło jednak o demoralizację, lecz to, że byli Polakami. Przez Kinder-KL Litzmannstadt przeszło od 2 do ponad 3 tys. polskich dzieci. Ze względu na dużą śmiertelność miejsce to nazywano „Małym Oświęcimiem”.

100 lat temu został przeprowadzony tzw. bunt Żeligowskiego

100 lat temu, 8 października 1920 r., oddziały pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego za wiedzą Piłsudskiego rozpoczęły „bunt” mający na celu włączenie Wilna i Wileńszczyzny w granice odrodzonej Polski. Zajęcie miasta zostało z entuzjazmem przyjęte przez Polaków na Wileńszczyźnie. Władze Litwy uznały ten akt za przejaw wiarołomstwa.

„Solidarność Walcząca”. Ruch wolnościowy czerpiący z idei Polskiego Państwa Podziemnego

„Przysięgam walczyć o wolną i niepodległą Rzeczpospolitą Solidarną” – głosiły słowa ułożonej przez Kornela Morawieckiego roty przysięgi składanej przez członków „Solidarności Walczącej” od listopada 1982 r. Morawiecki był twórcą ruchu stawiającego sobie cele, które większości działaczy podziemia wydawały się niemożliwe do realizacji.

100 lat temu doszło do bitwy nad Niemnem – boju przesądzającego o losach wojny z bolszewikami

100 lat temu, 20 września 1920 r., wojska polskie po raz drugi rozbiły siły gen. Michaiła Tuchaczewskiego. Gigantyczne starcie między Pińskiem a Suwałkami przesądzało losy wojny z bolszewikami. Operacja Niemeńska była ostatnim strategicznym zwycięstwem oddziałów polskich w historii.

40 lat temu zadecydowano o utworzeniu ogólnopolskiego NSZZ „Solidarność”

40 lat temu, 17 września 1980 r., zebrani w Gdańsku przedstawiciele wolnego ruchu związkowego z całej Polski zdecydowali o stworzeniu NSZZ „Solidarność”. Decyzja o powołaniu ogólnopolskiego związku zawodowego wykuwała się w toku sporów i w niepokoju o reakcję władz komunistycznych.