Debata naukowa „Korweta - Referat 999 Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG AK - próba podsumowania wiedzy”. Źródło: Facebook/Archiwum Akt Nowych
W Warszawie odbyła się debata naukowa „Korweta - Referat 999 Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG AK - próba podsumowania wiedzy” połączona z promocją czwartego tomu opracowania o Referacie 999 i wydanego przez Archiwum Akt Nowych i Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
"+Korweta+ była antykomunistyczną komórką kontrwywiadu AK i referatem, który z kolei był częścią Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej. Jej działania były wyjątkowo skuteczne" - powiedział PAP historyk IPN dr Władysław Bułhak.
"+Korweta+ liczyła kilkadziesiąt osób. Była znakomicie zakonspirowana. Jeszcze kilka lat po wojnie UB nie zdawało sobie sprawy, że wybitny grafik i drzeworytnik, prof. Stanisław Ostoja-Chrostowski w czasie okupacji stał na czele antykomunistycznego referatu Oddziału II KG AK. Do dziś z raportów +Korwety+ zachowało się kilkaset stron" - wyjaśnił PAP dyrektor AAN, Mariusz Olczak.
"+Korweta+ była antykomunistyczną komórką kontrwywiadu AK i referatem, który z kolei był częścią Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej. Jej działania były wyjątkowo skuteczne" - powiedział PAP historyk IPN dr Władysław Bułhak.
Z kolei dr Henryk Piskunowicz podkreślił wysoki stopień profesjonalizmu działań wywiadowczych "Korwety". "Była prowadzona i dowodzona wzorcowo" -podkreślił historyk.
Podczas debaty zaprezentowano nieznane archiwalia związane z działalnością wywiadu i kontrwywiadu Armii Krajowej z zasobu Archiwum Akt Nowych. Pośród prezentowanych materiałów znalazły się oryginalne raporty, meldunki i rozkazy struktur wywiadowczych i kontrwywiadowczych Polskiego Państwa Podziemnego.
Podczas II wojny światowej w ramach Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego Komendy Głównej AK, pod kryptonimem 999, funkcjonowała komórka wywiadu antykomunistycznego, nazywana "Korwetą" – od pseudonimu jej szefa, prof. Stanisław Ostoi-Chrostowskiego. Pseudonim ten pochodził od znanej płaskorzeźby, jaką wykonał on 1936 r. dla komandora Yacht-Clubu RP marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego.
Jednym z kluczowych celów działalności "Korwety" była ochrona struktur Podziemnego Państwa Polskiego przed penetracją wywiadowczą przez podporządkowane Sowietom organizacje komunistyczne działające na ziemiach polskich okupowanych przez III Rzeszę.
Aleksander Kamiński
Referatowi 999 podlegał sekretariat i łączność kierowane przez Hannę Walicką-Zembrzuską ps. Ewa, referat informacyjny, referat prasowy oraz referat D – dywersja. Jednym z referentów "Korwety" był autor "Kamieni na szaniec" Aleksander Kamiński.
Ze strukturami "Korwety" współpracowała, lecz nie była jej częścią tzw. Brygada Korwina - grupa dowodzona przez byłego oficera wywiadu WP ppłk. rez. Wiktora Boczkowskiego "Korwina".
Działalność referentów „Korwety” dotyczyła nie tylko samej PPR, która przejmowała dominującą pozycję w ruchu komunistycznym, lecz także innych organizacji parakomunistycznych lub komunizujących.
Jednym z kluczowych celów działalności "Korwety" była ochrona struktur Podziemnego Państwa Polskiego przed penetracją wywiadowczą przez podporządkowane Sowietom organizacje komunistyczne działające na ziemiach polskich okupowanych przez III Rzeszę.
Redagowane co miesiąc raporty "Korwety" w większości przetrwały wojnę, a także cały okres PRL. Odnalezione po 1989 r. dokumentują najważniejsze zagadnienia dotyczące powstania i organizowania się struktur komunistycznych, a także działalności politycznej i wojskowej komunistów z kręgu PPR oraz GL-AL w okupowanej Polsce.
Każdy raport "Korwety" składał się z części ogólnej i szczegółowej. Raporty sporządzano w latach 1942-44.
Stanisław Ostoja-Chrostowski urodził się 14 grudnia 1900 r. w Warszawie. W 1915 r. jego rodzina wyjechała do Moskwy, gdzie Ostoja-Chrostowski ukończył naukę w gimnazjum. W 1918 r. rozpoczął pracę w polskim przedstawicielstwie, ale pod koniec tego roku został aresztowany przez bolszewików pod zarzutem nielegalnej działalności w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W latach międzywojennych był współpracownikiem Ekspozytury nr 2 Oddziału II Sztabu Generalnego WP.
Ostoja-Chrostowski stał się jednym z czołowych polskich przedstawicieli grafiki użytkowej. Należał do kierownictwa Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt”. Był również członkiem Koła Artystów Grafików Reklamowych i Bloku Zawodowych Artystów Plastyków. Zdobył I nagrodę na Międzynarodowej Wystawie Litografii i Drzeworytu w Chicago, a następnie Międzynarodowej Wystawie Ekslibrisów w Los Angeles.
W 1936 r. na Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury podczas XI Letnich Igrzysk Olimpijskich w Berlinie uzyskał brązowy medal za drzeworyt „Korweta. W 1937 r. objął Katedrę Grafiki Użytkowej ASP w Warszawie. Historycy sztuki uznają go za jednego z najwybitniejszych polskich drzeworytników XX wieku.
Armia Krajowa
Po wybuchu wojny Ostoja-Chrostowski wstąpił do ZWZ. Komórka antykomunistyczna, którą kierował od 1940 r., funkcjonowała początkowo jako Komórka „D” Biura Informacji i Propagandy KG ZWZ, od lata 1942 r. działała pod nazwą Referat „999” lub „Korweta” w strukturach kontrwywiadu Oddziału II KG AK. W takiej strukturze organizacyjnej przetrwała do wybuchu Powstania Warszawskiego.
W 1946 r. zorganizował w Moskwie Wystawę Polskiej Grafiki Współczesnej. Jego pobyt w ZSRR trwał pięć tygodni, podczas których wygłosił kilka odczytów i otrzymał propozycje zilustrowania przełożonych na polski dzieł literatury sowieckiej.
W 1947 r. ponownie wybrano go rektorem ASP. Współzakładał grupę plastyków „Powiśle” i wstąpił do Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i wszedł skład Rady Naczelnej TPPR. Urząd Bezpieczeństwa nie zdołał zdekonspirować go do jego śmierci 9 listopada 1947 r. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ dki/
