Generalny Konserwator Zabytków Jarosław Sellin. Fot. PAP/R. Guz
Szczególnej roli nabiera obecnie działalność archiwów związana z gromadzeniem dokumentacji elektronicznej – powiedział Generalny Konserwator Zabytków Jarosław Sellin podczas środowego posiedzenia sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu.
Podczas środowego posiedzenia komisji Kultury i Środków Przekazu Sekretarz Stanu i Główny Konserwator Zabytów, Jarosław Sellin, zdał sprawozdanie z nowych obowiązków, które z początkiem bieżącego roku podjął w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, polegających na sprawowaniu nadzoru nad departamentem do spraw archiwów i bibliotek.
"W ramach realizacji zadań państwa w zakresie ochrony dziedzictwa narodowego, istotnym komponentem działań jest dbałość o narodowy zasób archiwalny, którego definicję znajdujemy w ustawie z lipca 1983" - powiedział Sellin. Jak doprecyzował, ma na względzie dbałość o "materiały archiwalne służące nauce, kulturze, gospodarce oraz potrzebom obywateli". Wiceminister przypomniał, że "nadzór nad narodowym zasobem archiwalnym sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego, za pośrednictwem Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych".
Poinformował, że sieć instytucji Archiwów Państwowych składa się z trzydziestu archiwów o charakterze regionalnym i trzech archiwów o charakterze centralnym. "Gromadzone, zabezpieczane i udostępnione są archiwalia wytworzone między innymi przez lokalne urzędy, instytucje wymiaru sprawiedliwości i samorządowe, instytucje i organy oświatowe, wyznaniowe, społeczne, przedsiębiorstwa przemysłowe. Są tu także zbiory rodzin i majątków ziemskich, spuścizny osób prywatnych oraz zbiory regionalne" - wymienił. Według relacji wiceministra kultury, Archiwa Państwowe przechowują materiały pochodzące głównie z XIX i XX wieku, są jednak wśród nich i znacznie starsze, sięgające nawet XII wieku.
"Archiwa Państwowe nadzorują ponad 10 tysięcy jednostek. Szczególnej roli nabiera obecnie działalność archiwów związana z gromadzeniem dokumentacji elektronicznej, która staje się coraz powszechniejszym sposobem pozostawiania śladów informacyjnych zarówno przez instytucje publiczne, jak i osoby prywatne" - wyjaśnił. Podkreślił także rolę pracujących od lat znakomicie wykwalifikowanych archiwistów, zajmujących się ochroną polskich archiwów także poza granicami kraju.
"Realizacją zadań związanych z ochroną dziedzictwa dokumentacyjnego w archiwach państwowych zajmuje się kadra w składzie tysiąca sześciuset osób, z których tysiąc jest zatrudnionych na stanowiskach specjalistycznych, związanych z działalnością archiwalną i konserwatorską. Jest to grupa znakomicie wykształconych, wysoko wykwalifikowanych profesjonalistów, których zaangażowanie w pracę pozwala na właściwe zabezpieczanie i udostępnianie archiwaliów" - ocenił wiceminister kultury.
Wypowiedz Jarosława Sellina uzupełnił Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, dr Paweł Pietrzyk, który zdał relację z działań podlegającej mu instytucji. Podkreślając rolę cyfryzacji i elektronizacji, zapewnił, że Archiwa Państwowe są przygotowane do działań adekwatnych do standardów światowych i wymagań współczesności. Jak poinformował: "W zeszłym roku oddaliśmy do użytkowania system teleinformatyczny. Jest jednym z pierwszych w Europie, który pozwala na to, żeby dokumenty elektroniczne przejmować do zasobów archiwalnych i trwale je zabezpieczać. Już jesteśmy po pierwszych przejęciach, jest więc najważniejsze, że nie tylko odebraliśmy sam system, ale wiemy, że sprawdził się on w działaniu".
"W tym momencie w Archiwach Państwowych zgromadzonych jest ponad 370 tysięcy kilometrów materiałów archiwalnych. Natomiast dokumentacja, która dopiero z różnych powodów dopiero czeka na przejęcie, to aż 600 tysięcy kilometrów. To pokazuje skalę zadań, które czekają nas w sferze dokumentacji, która już została wytworzona w formie papierowej" - dodał.
"Ogłosiliśmy w zeszłym roku nową strategię rozwoju sieci archiwów państwowych na lata 2021-2030, gdzie zostały określone kierunki działania państwowej sieci archiwalnej" - powiedział w sprawozdaniu dr Pietrzyk, tłumacząc, że kierowana przez niego instytucja posiada rozłożony na wiele etapów plan.
Dyrektor podniósł również kwestie wynagrodzeń archiwistów, które do niedawna były na tyle niskie, by powodować częste odchodzenie profesjonalnych pracowników do lepiej płatnych miejsc pracy. Jak przekazał, MKiDN przekazało właśnie 15 mln zł na podwyżki dla pracowników Archiwów Państwowych. Pietrzyk poruszył również temat konieczności wybudowania nowych budynków, które sprostałyby wymogom nowoczesnego przechowywania archiwaliów. Jak powiedział, w tej chwili papierowe materiały nierzadko bywają trzymane w obiektach zabytkowych lub bibliotekach, w których nie ma po temu właściwych warunków.
Dyrektor Paweł Pietrzyk wspomniał o stanie archiwów zabezpieczonych za granicą, podkreślił również ważność odpowiedniego chronienia archiwaliów państwowych na wypadek wybuchu konfliktu zbrojnego. Jak wyjaśnił w przypadku wojny, najeźdźca w pierwszej kolejności próbuje przejąć nie dzieła sztuki, a dokumenty zawierające informacje o państwie.
Podczas posiedzenia komisji rozpatrzono również propozycje tematów kontroli do planu pracy Najwyższej Izby Kontroli na 2023 rok. We wspomnianej sprawie do komisji wpłynęły dwa wnioski.
Pierwszy, składający się z dwóch punktów, złożył poseł Piotr Adamowicz (KO). Punkt pierwszy dotyczył kontroli "programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Ochrona Zabytków w latach 2016-2022 w zakresie wydatkowania przez beneficjentów przyznanych dotacji zgodnie z przepisami, w tym ustawy o zamówieniach publicznych, a także kontroli przyznanych wniosków o dotacje w zakresie jednoczesnego występowania w roli reprezentanta, beneficjenta, sporządzającego lub przedstawiającego kosztorys realizacji zadania - program prac, wykonawstwo, rozliczenia itp."
Punkt drugi wnosił o: "Kontrolę wyceniania zakupu nieruchomości w latach 2016-2022 bezpośrednio przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz inne podmioty z wykorzystanie środków finansowych dyspozycji MKiDN, w tym kredytów bankowych gwarantowanych przez ministerstwo"
Posłanka Paulina Matysiak (Koalicyjny Klub Poselski Lewicy) złożyła z kolei propozycję kontroli funkcjonowania Muzeum Narodowego w Warszawie, działalności gospodarczo-majątkowej Centrum Kultury w Lublinie, działalności programowo-finansowej Polskiego Instytut Sztuki Filmowej, funkcjonowania Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie oraz Staromiejskiego Domu Kultury w Warszawie, a także realizacji wieloletniego programu Narodowego Rozwoju Czytelnictwa w latach 2016-2020".
Komisja przychylnie odniosła się do złożonych wniosków polskich, proponując, by kontrola wymienionych instytucji obejmowała lata sprzed pandemii i w trakcie jej trwania, czyli 2018-2022. (PAP)
mwp/ aszw/
