Międzynarodowa konferencja naukowa "Papież zza żelaznej kurtyny". Źródło: IPN
Wybór Jana Pawła II na papieża był prawdziwym trzęsieniem ziemi - ocenił w piątek w Budapeszcie wicepremier Węgier Zsolt Semjen. Szefowie IPN i NEB podkreślili, że polski papież wiedział jak walczyć z komunizmem, bo sam doświadczył tego, czym był totalitaryzm.
"40 lat temu doszło do prawdziwego trzęsienia ziemi - umysłowego i fizycznego, gdy Europa była jeszcze podzielona żelazną kurtyną" - podkreślił Semjen w siedzibie węgierskiego parlamentu przypominając na spotkaniu historyków m.in. z Polski i Węgier o decyzji konklawe z 16 października 1978 r.
"Bogate nauczanie papieża Polaka jest pielęgnowane na całym świecie" - powiedział wicepremier Węgier. Zastrzegając, że nie jest w stanie przedstawić całego dorobku Jana Pawła II w kilku zdaniach podkreślił, że polski papież był przekonany, zgodnie z Ewangelią, że prawda przynosi człowiekowi wolność.
"Był oddanym wojownikiem o prawdziwe prawa człowieka" - podkreślił Semjen.
Przypomniał, że Jan Paweł II nauczał, że człowiek ma zobowiązania nie tylko wobec Boga, siebie, narodu i ojczyny, a także wobec całej ludzkości. "Był tym, który nazwał po imieniu cywilizację śmierci, opowiadając się za ludzkim życiem od chwili poczęcia aż do naturalnej śmierci. A to się nie podobało" - powiedział Semjen, dodając przy tym, że Jan Paweł II był przedmiotem wielu ataków. "Przekłamywano jego nauczanie" - mówił węgierski wicepremier.
Wystąpienie Semjena miało miejsce na międzynarodowej konferencji naukowej "Papież zza żelaznej kurtyny", podczas której historycy m.in. z Polski i Węgier omawiają wpływ pontyfikatu Jana Pawła II na państwa i Kościoły bloku komunistycznego. Spotkanie, które wcześniej odbywało się w Krakowie, zorganizował polski IPN ze swoim węgierskim odpowiednikiem - Komitetem Pamięci Narodowej (NEB). Okazją do tego jest zbliżająca się 40. rocznica wyboru kard. Karola Wojtyły na papieża.
Prezes IPN Jarosław Szarek podkreślił podczas spotkania, że "Jan Paweł II był papieżem świadectwa i doświadczenia".
"Poznał zło dwóch totalitaryzmów, wiedział jak z nimi walczyć i, dzięki niemu, to zło komunistycznego totalitaryzmu pokonaliśmy" - powiedział Szarek. "Gdy rozpoczynał pontyfikat i mówił +Otwórzcie drzwi Chrystusowi+ dla nas w Europie Środkowej i Wschodniej było to otwarcie drzwi do wolności" - podkreślił. Zaapelował też o budowanie Europy w duchu nauczania Jana Pawła II - "wielkiego apostoła cywilizacji życia".
Prezes IPN zwrócił też uwagę na przyjaźń narodów Polski i Węgier, którym bliska jest idea wolności i duma płynąca z 1000-letniej tradycji.
"Polacy i Węgrzy razem walczyli o wolność" - podkreślił Szarek, przypominając wydarzenia m.in. z okresu powstania styczniowego, pierwszej wojny światowej, wojny z bolszewikami w 1920 r. czy też drugiej wojny światowej i latach dominacji Związku Sowieckiego w obu krajach. "Wiedzieliśmy, że wolność jest bezcenna, i że o wolność trzeba walczyć, bo z nami była pamięć, która świadczyła o tych wiekach, kiedy zwyciężaliśmy" - mówił prezes IPN.
Przewodnicząca węgierskiego Komitetu Pamięci Narodowej Reka Foeldvaryne Kiss również przypomniała, że Karol Wojtyła w młodości doświadczył dwóch totalitaryzmów - III Rzeszy Niemieckiej i Związku Sowieckiego, a po 40 latach stał się biskupem Rzymu i głową Kościoła katolickiego.
Przypomniała też drwinę Józefa Stalina z siły Kościoła katolickiego, gdy przywódca Związku Sowieckiego retorycznie pytał +ile dywizji ma papież+. Okazało się jednak - jak mówiła - że głowa Kościoła katolickiego nie potrzebuje wojska, by zmieniać świat.
"Wojska nie potrzebował też Jan Paweł II, który wspierał m.in. Solidarność" - powiedziała Kiss, przypominając również o wsparciu polskiego papieża dla społeczeństw żyjących w innych niż polska dyktaturach komunistycznych.
Na konferencji w Budapeszcie historycy omawiają takie zagadnienia jak Sobór Watykański II jako klucz do zrozumienia relacji Jana Pawła II z krajami komunistycznymi, stosunek Jana Pawła II do Kościołów wschodnich, wolność i prawa człowieka w jego nauczaniu, a także filozofia polityki i ekonomia, czyli rzecz o encyklikach społecznych Jana Pawła II będących zaprzeczeniem socjalizmu.
Referaty przedstawią m.in. dr Andras Veres - biskup diecezji Gyor, przewodniczący Konferencji Episkopatu Węgier (Kościół pod przewodnictwem papieża Jana Pawła II), dr Łukasz Kamiński - prezes IPN w latach 2011-16 (Jan Paweł II wobec Solidarności), a także Michał Skwara - prokurator IPN, który prowadził śledztwo w sprawie zamachu na Jana Pawła II, do którego doszło 13 maja 1981 r. w Rzymie ("Ślad bułgarski" i służby specjalne państw komunistycznych a zamach na Jana Pawła II).
Do tej pory, od wtorku, konferencja odbywała się na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Historycy z kilku krajów dawnego bloku sowieckiego: Rumunii, Bułgarii, Czech, Słowacji, Węgier, Litwy, Niemiec i Polski, ale są również badacze ze Szwajcarii i Stanów Zjednoczonych skoncentrowali się głównie na sytuacji kościołów chrześcijańskich w dyktaturach komunistycznych, a także na reakcjach społecznych i władz partyjno-państwowych na wybór kard. Karola Wojtyły na papieża. W najbliższych kilku miesiącach planowana jest publikacja zawierająca referaty wszystkich prelegentów.
Z Budapesztu Norbert Nowotnik (PAP)
nno/ pat/
