Plakat obchodów 95 rocznicy obrony Płocka przed bolszewikami
Płock zaprasza na rekonstrukcję obrony tego miasta przed armią bolszewicką w 1920 r. Widowisko plenerowe pt. „Płocka barykada”, przypominające dramatyczne wydarzenia sprzed 95 lat, odbędzie się 16 sierpnia. Jednym z jego epizodów będzie atak bolszewickiej konnicy.
W rekonstrukcji, która rozegrana zostanie na obecnym Placu Gabriela Narutowicza, dawniej Rynku Kanonicznym, w miejscu, gdzie podczas obrony Płocka z 18 na 19 sierpnia 1920 r., stała barykada zagradzająca drogę bolszewikom do mostu na Wiśle, weźmie ponad 100 osób. Wcielą się oni w role zarówno atakujących, jak i obrońców, w tym w historyczne postacie.
Płock jest drugim po Lwowie miastem, które za swą bohaterską postawę w wojnie obronnej 1920 r. otrzymało od marszałka Józefa Piłsudskiego odznaczenie wojskowe - Krzyż Walecznych. W obronie miasta uczestniczyli jego mieszkańcy, w tym kobiety i dzieci.
„Podczas widowiska, w jednej ze scen, sanitariuszki wniosą na barykadę ciężko rannego chłopca. W ten sposób przypomniana zostanie scena śmierci harcerza, 14-letniego Antolka Gradowskiego, najmłodszego z poległych w obronie Płocka przed armią bolszewicką” – powiedziała PAP Jadwiga Wojnarowska z wydziału kultury płockiego Urzędu Miasta, która przygotowuje spektakl.
„Podczas widowiska, w jednej ze scen, sanitariuszki wniosą na barykadę ciężko rannego chłopca. W ten sposób przypomniana zostanie scena śmierci harcerza, 14-letniego Antolka Gradowskiego, najmłodszego z poległych w obronie Płocka przed armią bolszewicką” – powiedziała Jadwiga Wojnarowska z wydziału kultury płockiego Urzędu Miasta, która przygotowuje spektakl.
Autorem scenariusza widowiska jest reżyser Tadeusz Bystram. Aktorami będą amatorzy, na co dzień członkowie Stowarzyszenia Patria Polonia, Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku, Płockiego Uniwersytetu Ludowego oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerskiego Zespołu Pieśni i tańca „Dzieci Płocka”. W czasie spektaklu przedstawione zostaną m.in. przygotowania do obrony miasta, w tym budowa barykady, szturm piechoty i konnicy bolszewickiej oraz meldunek obrońców po odparciu ataku.
„Chcemy przypomnieć, zwłaszcza młodym, autentyczne postacie zaangażowane w obronę miasta w sierpniu 1920 r. Wystąpią aktorzy, którzy odegrają role ówczesnego prezydenta Płocka Tadeusza Świeckiego, arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego, dowódcy płockiego przyczółka mostowego mjr Janusza Mościckiego i organizatorki pomocy medycznej dla rannych Marceliny Rościszewskiej a także najmłodszych obrońców, harcerzy” – podkreśliła Wojnarowska.
Dodała, że wśród widzów widowiska rozdawany będzie wydany specjalnie na tę okazję „Kurier Tumski” z fragmentami wspomnień obrońców miasta z 1920 r., które publikowane były w prasie płockiej w latach 30. XX wieku wraz z oryginalnymi zdjęciami.
Armia bolszewicka, chcąc przedostać się na tyły wojsk polskich i wyjść na przedpola Warszawy od zachodu, zaatakowała Płock 18 sierpnia 1920 r. Głównymi siłami nacierającymi był III Korpus Kawalerii Gaj-Chana, liczący ok. 3,5 tys. żołnierzy. Walka o miasto i przyczółek mostu przez Wisłę trwała 21 godzin. W obronie wzięli udział wszyscy płocczanie, w tym kobiety i dzieci. Na ulicach wzniesiono barykady. Pozycje bolszewików ostrzeliwały z rzeki statki Flotylli Wiślanej: „Minister”, „Wawel” i „Stefan Batory”.
W zajętej części Płocka bolszewicy dopuszczali się rozbojów, rabunków i gwałtów. W bitwie zginęło 250 osób, w tym 100 cywilów, a 400 zostało rannych. Kilkuset mieszkańców miasta trafiło do niewoli; większość, w tym 22 pacjentów Szpitala Garnizonowego, została później rozstrzelana. Dzięki bohaterskiej postawie mieszkańców Płock pozostał niezdobyty, a bolszewicy zmuszeni zostali do odwrotu.
W kwietniu 1921 r. podczas wizyty w Płocku marszałek Józef Piłsudski uhonorował obrońców miasta najwyższymi wojskowymi odznaczeniami. Krzyżami Walecznych odznaczeni zostali wtedy m.in. harcerze: czterokrotnie ranny w walkach 14-letni Józef Kaczmarski i 12-letni Tadeusz Jeziorowski - obaj zginęli we wrześniu 1939 r., a także pośmiertnie Antolek Gradowski.
Krzyż Walecznych otrzymał także por. Iskander Achmatowicz dowódca jednego ze szwadronów Tatarskiego Pułku Ułanów im. płk Mustafy Achmatowicza. Utworzony w 1919 r. przez polskich Tatarów pułk, nazywany Jazdą Tatarską, liczący 14 oficerów i 393 ułanów, walczył z nacierającymi oddziałami bolszewickimi w okolicach Trzepowa pod Płockiem i na ulicach miasta. W zaciętych bojach pułk stracił ponad połowę składu osobowego i zatracił swój narodowy, tatarski charakter. We wrześniu 1920 r. pułk został rozformowany, a jego ułani zostali wcieleni do innych jednostek, w tym do 13. Pułku Ułanów Wileńskich.
Również Płock, jako miasto-bohater, otrzymał wręczony wówczas władzom miasta przez marszałka Piłsudskiego Krzyż Walecznych. (PAP)
mb/
