Nauczyciele egzaminatorzy sprawdzają prace maturalne. Fot. PAP/L. Muszyński
Brak możliwości zaskarżenia unieważnienia matury do sądu administracyjnego jest zgodny z konstytucją - orzekł w poniedziałek Trybunał Konstytucyjny. Badał on skargę 18 licealistów, którym unieważniono maturę z chemii, bo ich prace uznano za niesamodzielnie.
TK wskazał w uzasadnieniu orzeczenia, że "każdy ma prawo do sądu, ale nie w każdej sprawie". Zdaniem Trybunału uznanie, że matura została napisana niesamodzielnie jest elementem końcowej oceny egzaminu, a nie czynnością administracyjną.
"Procedura sądowa nie jest zdatna i nie jest adekwatna do weryfikacji prawidłowości unieważnienia matury z powodu niesamodzielnego rozwiązywania zadań stwierdzanego w toku sprawdzania pracy" - mówił w uzasadnieniu orzeczenia sędzia TK Mirosław Granat.
Dodał, że przyjęcie innego punktu widzenia prowadziłoby do stanu, w którym sąd stanąłby przed koniecznością ocenienia rozstrzygnięcia egzaminatora co do niesamodzielności rozwiązania arkusza zadań. "Ostatecznie w takim wypadku sąd administracyjny podawałby wyniki egzaminu na przykład z chemii rozszerzonej" - mówił.
TK wskazał w uzasadnieniu orzeczenia, że "każdy ma prawo do sądu, ale nie w każdej sprawie". Zdaniem Trybunału uznanie, że matura została napisana niesamodzielnie jest elementem końcowej oceny egzaminu, a nie czynnością administracyjną.
Tymczasem, jak zaznaczył sędzia, stwierdzenie samodzielności lub niesamodzielności rozwiązania zadania podczas sprawdzania pracy maturalnej przez egzaminatora "jest oceną wynikającą z doświadczenia pedagogicznego i sztuki pedagogicznej, jak i wiedzy merytorycznej z danego przedmiotu".
Jak mówił, ocena prac maturalnych przez sąd, a nie przez egzaminatorów, sprowadzałaby się do tego, że decydowaliby biegli sądowi, a nie egzaminatorzy, którzy są do tego przygotowani i obowiązują ich jednolite standardy.
Sędzia Granat zaznaczył, że "jeśli egzamin maturalny jest egzaminem dojrzałości, to musi on być wypełniony samodzielnie". Zaskarżony przepis ustawy o systemie oświaty głosił, że wyniki egzaminu są "ostateczne i nie służy na nie skarga do sądu administracyjnego". "TK podkreśla, że ocena samodzielności rozwiązania zadań nie jest elementem formalnym, lecz wchodzi w skład meritum egzaminowania i jest częścią jego wyniku" - powiedział sędzia.
Wskazał jednocześnie, że TK nie zajmował się każdym teoretycznie możliwym unieważnieniem egzaminu maturalnego niezależnie od przyczyny tego unieważnienia, chodziło tylko o możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na unieważnienie matury z powodu niesamodzielnego rozwiązywania zadań.
Skarga maturzystów dotyczyła także m.in. braku gwarancji wysłuchania maturzysty przed podjęciem decyzji o unieważnieniu egzaminu maturalnego oraz braku gwarancji dostępu maturzysty do dokumentów egzaminacyjnych w związku ze sprawą unieważnienia. Jak jednak wskazał TK, kwestie te nie wynikały bezpośrednio z zaskarżonego przepisu i dlatego w tym zakresie sprawa musiała zostać umorzona.
TK rozpatrywał sprawę w pełnym składzie. Zdania odrębne do wyroku zgłosiło pięciu z 15 sędziów TK: Wojciech Hermeliński, Teresa Liszcz, Piotr Tuleja, Andrzej Wróbel i Marek Zubik. "Nie ulega wątpliwości, że decyzja o unieważnieniu egzaminu ma charakter decyzji władczej z zakresu administracji publicznej" - mówiła sędzia Liszcz.
Reprezentujący maturzystów mec. Mikołaj Pietrzak powiedział PAP po wyroku, że "skarżący będą z szacunkiem podchodzić do takiego rozstrzygnięcia". "Po otrzymaniu uzasadnienia na piśmie będziemy jednak rozważać, czy ewentualnie podejmować dalsze kroki w kierunku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka" - dodał.
"Należy pamiętać, że nasz, polski system egzaminacyjny jest systemem młodym, trzeba patrzeć na wyrok TK nie poprzez pryzmat wygranej, bądź przegranej, ale jak na wyznaczenie pewnych granic funkcjonowania tego systemu w państwie prawa" - powiedział z kolei dyrektor CKE Marcin Smolik.
Skargę wystosowało 18 spośród 53 ówczesnych maturzystów z dwóch liceów z Ostrowca Świętokrzyskiego, którym w czerwcu 2011 r. Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łodzi - obejmująca szkoły z województw: łódzkiego i świętokrzyskiego - unieważniła prace ze względu na niesamodzielne rozwiązanie arkusza, czyli ściąganie.
OKE wskazywała, że w unieważnionych pracach powtarzały się bardzo charakterystyczne błędy, które nie wynikają ze sposobu nauczania. Zadania wykonane były w sposób inny niż ten, którego uczy się w szkole, tak jakby rozwiązywał je student lub nauczyciel.
Maturzyści zaprzeczali i sprzeciwiali się stosowaniu odpowiedzialności zbiorowej. Wystąpili do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi i następnie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Obie instancje uznały, że decyzja dyrektora OKE nie jest decyzją administracyjną i nie mają kompetencji do rozpoznawania tego typu spraw.
W lutym 2013 r. maturzyści złożyli w tej sprawie skargę do TK. Trybunał zajmował się sprawą na dwóch rozprawach, pierwsza z nich odbyła się 3 czerwca. (PAP)
mja/ dsr/ itm/
