Prace konserwatorskie zabytkowych obiektów, w obwodzie lwowskim, związanych z polskim dziedzictwem kulturowym zostały rozpoczęte. Plan prac przedstawi komisja konserwatorska, która po raz pierwszy w tym oku zbierze się w dniach 14-16 lipca – jak informuje PAP Instytut POLONIKA.
Prowadzone prace konserwatorskie finansowane są ze środków Instytutu POLONIKA oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”.
„W tym roku, wyjątkowo, pierwsza komisja konserwatorska zbierze się dopiero w lipcu, już po rozpoczęciu niektórych prac konserwatorskich – mówi Piotr Ługowski, szef Programu OCHRONA w Instytucie POLONIKA.
Z powodu pandemii COVID-19 nie był możliwy wcześniejszy przyjazd członków komisji – wyjaśnia Ługowski. „Cieszymy się natomiast z zaangażowania konserwatorów, którzy przybyli na Ukrainę już w czerwcu, pomimo konieczności pokonania wielu trudności wynikających z pandemii. Dzięki temu część prac już się rozpoczęła”.
Prace konserwatorskie, realizowane w obwodzie lwowskim, finansowane ze środków Instytutu POLONIKA. Budżet przeznaczony na realizację projektów w 2010 r. wynosi 3 mln 300 tys. zł.
Ze względu na dużą liczbę planowanych prac na terenie Ukrainy, pierwsza tegoroczna komisja konserwatorska zajmie się wybranymi obiektami na terenie Lwowa i obwodu lwowskiego.
Ponieważ ogłoszenie stanu pandemii nie pozwoliło rozpocząć działań zgodnie z pierwotnym harmonogramem, niektóre projekty nadal pozostają w fazie przygotowywania przetargów lub wyboru wykonawcy, czy podpisywania umów. Dlatego też komisja omówi te z obiektów, przy których prace już się rozpoczynają lub rozpoczęły – informuje Instytut POLONIKA.
Cmentarz Łyczakowski we Lwowie
Jest jedną z najważniejszych nekropolii dawnej Rzeczypospolitej i wyjątkowym świadectwem jej wielonarodowości, zarówno w odniesieniu do pochowanych tam osób, jak i twórców wyjątkowej klasy artystycznej nagrobków i kaplic grobowych. Dlatego też jest oczywiste, iż miejsce to pozostaje w obszarze zainteresowania państwa polskiego.
W roku 2020 Instytut POLONIKA rozpoczyna prace przy kolejnym, tym razem betonowym, grobowcu rodziny wybitnego architekta lwowskiego Piotra Tarnawieckiego. Planowana jest pełna konserwacja grobowca. Wobec rzadko podejmowanych prac przy grobowcach z betonu, projekt stanowi wyjątkowo ciekawe wyzwanie konserwatorskie.
W 2019 r. Instytut POLONIKA rozpoczął nowy etap prac na cmentarzu Łyczakowskim, a mianowicie projekty związane z kaplicami grobowymi. Jako pierwsza została objęta opieką kaplica Krzyżanowskich – neogotycka, ceglana budowla, tzw. kaplica z chimerami. Obiekt był w bardzo złym stanie, a działania z nim związane są niezwykle skomplikowane ze względu na różnorodność technologiczną elementów składowych. W bieżącym roku Instytut planuje zakończenie tych prac.
Kolejnym obiektem małej architektury, który wziął pod swe skrzydła Instytut POLONIKA, jest kaplica Barczewskich ‒ mauzoleum rodzinne wzniesione w 1887 r. po śmierci fundatora Probusa Włodzimierza Barczewskiego. Solidna budowla w stylu bizantyjskim dużą połać kopuły utraciła już w czasie drugiej wojny światowej i w takim stanie pozostała do dziś. Uszkodzenie to spowodowało stopniową degradację metalowej konstrukcji i kamiennych bloków tworzących kaplicę. Prace zaplanowane są na dwa lata.
Ze względu na bardzo zły stan przeprowadzone zostaną także techniczne prace zabezpieczające (orynnowanie) kaplicy Krzeczunowiczów, jednej z bardziej reprezentatywnych kaplic grobowych. Wykonane prace pozwolą zapobiec dalszej degradacji obiektu. W przyszłości kaplica zostanie objęta pełnym programem prac konserwatorsko-budowlanych.
Poza zaplanowanymi działaniami na cmentarzu Łyczakowskim Instytut POLONIKA przeprowadzi prace ratunkowe piętnastu nagrobków, zniszczonych podczas nawałnicy, która przetoczyła się nad Lwowem w czerwcu tego roku. Na tej liście znajdują się m.in. nagrobek Julianny z Schabingerów Newater oraz nagrobek Brayerów, Tranklów i Weiglów – oba dłuta Antona Schimsera. W roku 2021 Instytut planuje sfinansowanie pełnej konserwacji tej wyjątkowej grupy rzeźbiarskiej.
Kościół pojezuicki
Obecnie greckokatolicka cerkiew garnizonowa pw. Świętych Piotra i Pawła we Lwowie
Instytut POLONIKA w 2019 r., wspólnie z parafią pw. Świętych Piotra i Pawła, finansuje prace przy znajdujących się na sklepieniu nawy głównej iluzjonistycznych freskach autorstwa Franciszka i Sebastiana Ecksteinów. Wcześniej prace realizowane w tym obiekcie finansowane były także z funduszy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. W tym roku rozpocznie się realizacja konserwacji estetycznej. Prace zaplanowano na najbliższe dwa lata, a realizowane są przez polsko-ukraiński zespół konserwatorów pod kierownictwem dr. Pawła Bolińskiego z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Kościół pw. św. Antoniego (oo. franciszkanów) we Lwowie
Od XVIII wieku jest franciszkańską świątynią zakonną. W roku 2019 Instytut przystąpił do konserwacji monumentalnych, poprzedzających wejście do świątyni, schodów z rzeźbą Immaculaty.
W związku z tym, że konstrukcja podbudowy schodów (która od 1901 r. nie była poddana żadnym pracom konserwatorskim) okazała się w znacznie gorszym stanie technicznym niż pierwotnie przewidywano, prace zostaną ukończone dopiero w roku bieżącym.
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Winnikach
Jest to budowla o cechach stylowych późnego baroku. Miejsce to słynęło z cudownego obrazu Matki Bożej Winnickiej, pochodzącego najprawdopodobniej z przełomu XVII i XVIII w. i będącego kopią obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. W 2019 r. rozpoczął się zaplanowany na kilka lat projekt konserwacji malowideł ściennych, którego celem jest usunięcie skutków wtórnych przemalowań i powojennej dewastacji oraz odtworzenie barokowego wystroju wnętrza kościoła. Prace konserwatorskie będą realizowane w formie warsztatów przez studentów Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie pod kierownictwem dr. Pawła Bolińskiego z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Projekty finansowane z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”, nadzorowanego przez Instytut POLONIKA.
W ramach tegorocznej edycji tego programu, po przeanalizowaniu zgłoszonych projektów, podjęto decyzję o dofinansowaniu 57 zadań, spośród których aż 20 będzie realizowanych w obwodzie lwowskim na Ukrainie. Tak duża liczba działań będzie możliwa do wykonania dzięki zwiększeniu do 6 mln 609 tys. 910 zł pierwotnie zaplanowanego budżetu programu.
Projekty finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizowane na terenie obwodu lwowskiego.
Wśród dofinansowanych projektów aż 12 dotyczy obiektów rozmieszczonych na terenie samego Lwowa, a osiem kolejnych zlokalizowanych jest w jego okolicy. Działania te zostały dofinansowane łączną kwotą 1 mln 602 tys. 500 zł.
W katedrze łacińskiej (bazylika metropolitalna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Lwowie) zrealizowanych zostanie pięć zadań: prace konserwatorskie i restauratorskie przy obrazie „Modlitwa w Ogrójcu” (beneficjent: Stowarzyszenie Absolwentów Akademii Dziedzictwa); konserwacja dwóch drewnianych konfesjonałów z XVIII wieku (beneficjent: Stowarzyszenie Oświaty i Kultury Polskiej); prace konserwatorskie kruchty zachodniej (beneficjent: Stowarzyszenie Oświaty i Kultury Polskiej); prace konserwatorskie witraża „Matka Boża Królowa Aniołów” (beneficjent: Stowarzyszenie Oświaty i Kultury Polskiej); prace konserwatorskie nagrobków arcybiskupa Ferdynanda Kickiego oraz Hieronima Sierakowskiego (Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie).
Przy kościele pw. Świętych Piotra i Pawła zostaną zrealizowane prace konserwatorskie najcenniejszych elementów fasady, rzeźb oraz detalu architektonicznego (beneficjent: Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Dziedzictwa Kultury KONFEDERACJA).
W najstarszej (prezbiterialnej) części katedry ormiańskiej we Lwowie podjęte będą interwencyjne działania konserwatorskie przy mozaikach i malowidłach znajdujących się wokół mozaiki autorstwa Józefa Mehoffera (beneficjent: Stowarzyszenie Absolwentów Akademii Dziedzictwa).
Kolejny projekt realizowany będzie w Kamienicy Królewskiej (Pałacu Korniakta), gdzie zostaną przeprowadzone prace konserwatorskie we wnętrzu sali reprezentacyjnej na pierwszym piętrze w oficynie (beneficjent: Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Dziedzictwa Kultury KON-FEDERACJA).
Projekty dofinansowane w ramach programu dotyczą także istotnych lwowskich nekropolii. Na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie wykonane będą prace restauratorsko-konserwatorskie nagrobków (beneficjent: Fundacja Dziedzictwa Kulturowego):
NN z aniołem oraz napisem PAX, autorstwa Kurczyńskiego; sarkofag Joanny z Roszkowskich Bogghowund; Konstantego Stanka; Iwana Bartoszewskiego; Teresy Kulczyckiej.
Dodatkowo w tej samej lokalizacji będą też realizowane prace przy dwóch XIX-wiecznych nagrobkach rodziny Dzieduszyckich (beneficjent: Związek Rodu Dzieduszyckich herbu Sas).
Konserwatorzy pojawią się także na cmentarzu Janowskim, gdzie przeprowadzone będą prace przy grobowcu rodziny Dzięgielowskich oraz grobie rodziny Tomaszewskich (beneficjent: Fundacja Dziedzictwo Kresowe im. Orląt Lwowskich).
We Lwowie zostanie przeprowadzona także konserwacja figury św. Floriana znajdującej się na budynku straży pożarnej. Działanie zostanie wykonane w ramach projektu „Ochrona dziedzictwa kulturowego dawnego Województwa Ruskiego” (beneficjent: Fundacja Dziedzictwa Kulturowego). Projekt będzie obejmował także prace znajdujące się poza granicami tego miasta: prace konserwatorskie przy pomnikach: Andzi Kuryłowiczówny, Leonardy Chorzemskiej oraz Eugenji z Łysych Jung w Złoczowie; prace konserwatorskie przy pamiątkowej tablicy Tadeusza Kościuszki w Stryju.
Dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizowane będą także projekty w: kolegiacie pw. św. Wawrzyńca w Żółkwi (beneficjent: Fundacja Dziedzictwa Kulturowego); kościele pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętej Tekli w Tadaniach (beneficjent: Fundacja MOSTY); kościele pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Stryju (beneficjent: Fundacja Semper Fidelis na rzecz Archidiecezji Lwowskiej); kościele pw. św. Anny w Sąsiadowicach (beneficjent: Fundacja Ochrony Zabytków „Pro Monumentis Republica”); kościele pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Mościskach (beneficjent: Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Dziedzictwa Kultury KONFEDERACJA); kościele pw. św. Józefa w Hruszowie (beneficjent: Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych Gminy Lubaczów); kościele pw. św. Michała Archanioła w Rawie Ruskiej (beneficjent: Fundacja Semper Fidelis na rzecz Archidiecezji Lwowskiej); oraz remont nagrobków na cmentarzu w Drohobyczu (beneficjent: Fundacja Niepodległości)
Instytut POLONIKA jest państwową instytucją kultury, która jako jedyna w Polsce zajmuje się w sposób systemowy ochroną polskiego dziedzictwa kulturowego pozostającego poza granicami kraju. Największa część działań podejmowanych przez POLONIK-ę obejmuje tereny wschodnie dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, co wynika nie tylko z historii tych terenów, lecz także skupienia w tym miejscu zabytków sztuki i architektury o wyjątkowej wartości artystycznej.
Od roku 2020 Instytut POLONIKA jest także operatorem programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pn. „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”. (PAP)
Anna Bernat
abe/ks/
