Badanie NCK: największa niepewność finansowa dotyka artystów plastyków

"Badanie NCK dotyczące sytuacji polskich twórców i artystów, które spotkało się z ogromnym zainteresowaniem opinii publicznej, obejmowało takie kwestie jak ich poczucie bezpieczeństwa materialnego, ale również ich stosunek do sztuki i postaw artystycznych oraz do wyborów aksjologicznych i przeszłości" - mówił PAP dr Mateusz Werner, zastępca dyrektora NCK ds. badań i strategii kultury. Podkreślił, że badani twórcy i artyści określili też pożądane przez nich drogi rozwoju polskiej polityki kulturalnej.

W badaniu, które zrealizowano w grudniu ub.r., przeprowadzano wywiady z 600 aktywnymi zawodowo twórcami lub artystami. Uczestniczyli w nim m.in. literaci, dziennikarze, plastycy, kompozytorzy, śpiewacy, producenci filmowi, reżyserzy i aktorzy. Badanie miało charakter anonimowy.

Jak wynika z przedstawionego przez NCK wstępnego raportu, 32 proc. ankietowanych deklaruje, iż w ostatnich miesiącach czuło, że ich źródło dochodów jest niepewne i niestabilne. 37,5 proc. uznało, że zdarzyło im się tak czuć, a 30 proc. spośród ogółu badanych twórców nie doświadczyło w ostatnim okresie takiego niepokoju. "Największa niepewność dochodu towarzyszy badanym artystom plastykom. 39 proc. spośród nich deklaruje, że w ostatnich miesiącach często miało poczucie, ich że ich źródło dochodu nie jest pewne. Kolejnym 29 proc. zdarzało się tak czuć. 30 proc. z nich nie miało takiego wrażenia w ostatnich miesiącach" - głosi raport.

"Na tle pozostałych twórców najmniejsza niepewność związana z sytuacją finansową dotyka literatów, dziennikarzy i filologów oraz kompozytorów, artystów muzyków i śpiewaków, choć nadal odpowiednio 26 proc. i 28 proc. z nich często odczuwało niepewność, a 36 proc. i 33 proc. zdarzyło się tak czuć. 37 proc. spośród obydwu grup nie miało takiego wrażenia w ciągu ostatnich miesięcy" - podało Narodowe Centrum Kultury.

Dr Mateusz Werner: Badanie NCK dotyczące sytuacji polskich twórców i artystów, które spotkało się z ogromnym zainteresowaniem opinii publicznej, obejmowało takie kwestie jak ich poczucie bezpieczeństwa materialnego, ale również ich stosunek do sztuki i postaw artystycznych oraz do wyborów aksjologicznych i przeszłości. Badani twórcy i artyści określili też pożądane przez nich drogi rozwoju polskiej polityki kulturalnej.

Wśród systemowych rozwiązań problemu dofinansowania artystów badani wskazywali najczęściej na "uproszczenie procedur pozyskiwania środków publicznych przez artystów" oraz na "zwiększenie puli środków publicznych do pozyskania przez artystów". W dalszej kolejności pojawiały się takie odpowiedzi jak np. "zwiększenie wpływu na politykę kulturalną zrzeszeń branżowych artystów" lub "zwiększenie liczby i zakresu zleceń dla artystów ze strony instytucji państwowych". Najmniejszą popularność wśród badanych zdobyła odpowiedź, że należy zwiększyć liczbę instytucji kulturalnych, które dysponują etatami.

Ankietowani byli również pytani o ich wizję sztuki: 44 proc. z nich odpowiedziało, że zdecydowanie zgadza się z poglądem, że sztuka wiąże się z "przekraczaniem granic i walką z tabu" (5 proc. odpowiedziało, że się z takim poglądem zdecydowanie się nie zgadza). Z kolei na pytanie "czy zgadza się Pan(i) ze zdaniem, że rozwój sztuki, to pielęgnowanie i udoskonalanie tradycyjnych wzorców?" 30 proc. badanych odpowiedziało, że zdecydowanie się zgadza, a 9 proc., że zdecydowanie się nie zgadza.

Inne pytanie dotyczyło autocenzury - z badania wynika, że twórcy i artyści najsilniej obawiają się reakcji odbiorców (27,7 proc.), następnie reakcji własnego środowiska (16,5 proc.) i zwierzchników (15 proc.). Według NCK, rzadziej odstępują od pewnych tematów ze względu na reakcje władz publicznych (12 proc.) i Kościoła (10,8 proc.). "Najsilniej reakcji publiczności obawiają się przedstawiciele branży filmowej oraz aktorzy. Najrzadziej deklarują odchodzenie od pewnych tematów artyści plastycy i przedstawiciele świata muzyki" - czytamy w raporcie.

Badani byli także pytani o ich stosunek do PRL-u. Jak podał NKC wśród większości z nich jest on negatywny - niezależnie od tego czy deklarowali swoje poglądy jako lewicowe, prawicowe czy centrowe.

Łącznie NCK podjął próbę kontaktu z ponad 6 tys. osób, które prowadzą działalność twórczą lub artystyczną, jednak nie wszystkie spełniały wymagania związane z badaniem. Musiały to być bowiem osoby, które w ciągu ostatnich pięciu lat wykonywały pracę twórczą, a w minionym roku uzyskały z tego tytułu minimum 50 proc. przychodów (z wyjątkiem literatów, gdzie próg wynosił 30 proc.). Ponadto badani musieli spełniać co najmniej jedno z trzech kryteriów: posiadać w dorobku nagrodę za swoją działalność twórczą; posiadać uznanie w środowisku artystycznym (np. w postaci udziału w wystawach, koncertach, wernisażach lub wykonywać pracę twórczą dla instytucji kultury); przynależeć do związku artystów lub twórców.

Z wstępnym raportem o sytuacji twórców i artystów w Polsce można zapoznać się na stronie internetowej NCK. Raport przygotował zespół ds. polityki tożsamości, który jest jednym z nowych zespołów eksperckich działających przy Narodowym Centrum Kultury.

Badanie dotyczące sytuacji twórców i artystów w Polsce - jak podkreślił Werner - jest jednym z kilku, które obecnie prowadzi Narodowe Centrum Kultury.

"W ubiegłym roku zintensyfikowaliśmy nasz program badawczy, którego celem jest dostarczanie aktualnych i miarodajnych informacji, które pomogą m.in. Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego kierowanie polityką kulturalną państwa" - zaznaczył Werner. Jak poinformował, NCK powołał pięć zespołów eksperckich - poza zespołem ds. polityki tożsamości są to zespoły: ds. państwa i rynku, ds. polityki lokalnej, ds. polityki językowej oraz ds. polityki historycznej. Zasiadający w nich przedstawiciele kultury, sztuki i nauki mają za zadanie wesprzeć prowadzone przez NKC projekty badawcze, w tym prace analityczno-diagnostyczne, seminaria, debaty i konferencje, a także działalność wydawniczą.

Na przełomie lutego i marca NCK przedstawi wyniki badania dotyczącego pamięci zbiorowej społeczeństwa ukraińskiego, ze szczególnym naciskiem na stosunek do polsko-ukraińskiej przeszłości. (PAP)

nno/ agz/