Dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie Andrzej Szpunar podczas prezentacji fragmentów "Panoramy Siedmiogrodzkiej". Tarnów, 01.12.2015. Fot. PAP/P. Topolski
Fragmenty "Panoramy Siedmiogrodzkiej", namalowanej pod kierownictwem Jana Styki w 1897 r., które znajdują się w posiadaniu Muzeum Okręgowego w Tarnowie będą w przyszłym roku prezentowane na Ukrainie: w Użgorodzie i prawdopodobnie we Lwowie.
Dyrektor tarnowskiej placówki Andrzej Szpunar powiedział PAP, że dzięki nagłośnieniu wystawy we Lwowie być może uda się odnaleźć w tym mieście nieznane fragmenty monumentalnego dzieła Styki. To właśnie tam Panoramę malowano, a ponad 10 lat później pocięto na kilkadziesiąt fragmentów, które oprawiono w ramy i sprzedano jako obrazy.
Szpunar poinformował, że fragmenty "Panoramy Siedmiogrodzkiej" będą prezentowane w Transkarpackim Regionalnym Muzeum Sztuki im. Józefa Bokszaja w Użgorodzie od 15 marca do końca czerwca 2018 r. Ekspozycja organizowana wspólnie z Węgrami pokaże także kopie i plansze węgierskiej panoramy Arpada Fesztiego "Przybycie do nowej ojczyzny".
"Wyjazd naszych fragmentów Panoramy do Użgorodu związany jest z niewątpliwym, podwójnym sukcesem ich prezentacji: na Węgrzech, gdzie w Opusztaszer zobaczyło ją 10 tys. zwiedzających i w Rumunii - 11 tys. zwiedzających. To stało się przyczyną dalszych planów związanych z tą wystawą" - wyjaśnił Szpunar.
Według niego na Ukrainę pojedzie nie więcej niż 9-10 fragmentów dzieła, aby zbytnio nie uszczuplić otwartej w lipcu tego roku stałej ekspozycji "Panoramy Siedmiogrodzkiej" mieszczącej się w zabytkowym dworcu PKP w Tarnowie. Pokazywanych jest tam 20 fragmentów dzieła.
"Zależy nam, żeby ta galeria funkcjonowała przez cały czas. Po wyjeździe części obrazów na Ukrainę, troszkę ją przearanżujemy, obrazy zyskają nieco przestrzeni, oddechu" - powiedział dyrektor.
"Panorama Siedmiogrodzka" przedstawiała zwycięską bitwę o Sybin w 1849 r., dowodzoną przez gen. Józefa Bema. Została namalowana przez polskich i zagranicznych artystów pod kierownictwem Jana Styki w 1897 r. Dzieło zamówili Węgrzy z okazji 50. rocznicy Wiosny Ludów. Panoramę malowano w budynku Rotundy we Lwowie, w którym powstawała wcześniej "Panorama Racławicka". Jej wymiary były takie same jak "Panoramy Racławickiej": 120 m obwodu i 15 m wysokości.
Rozważana jest także – poinformował Szpunar - relokacja wystawy do Muzeum Historycznego miasta Lwowa, aby pokazać fragmenty "Panoramy Siedmiogrodzkiej" w mieście w którym została namalowana przez Jana Stykę i jego zespół. Termin tej prezentacji to lipiec - sierpień przyszłego roku.
"Jesteśmy umówieni z dyrektorem lwowskim muzeum, który zabezpiecza na wystawę dwa pomieszczenia w znakomitej lokalizacji – przy lwowskim rynku" - powiedział Szpunar i zaznaczył, że zależy mu na jak najszerszym rozpropagowaniu ekspozycji, bo może przynieść ona dodatkowy, niespodziewany efekt.
Chodzi o to, że przedstawiciele tarnowskiego muzeum, które od 1977 r. identyfikuje i zbiera części dzieła rozsiane po całym świecie, liczą iż w mieszkaniach we Lwowie mogły się zachować nieznane fragmenty Panoramy. "Jestem przekonany, że cięcie Panoramy miało miejsce we Lwowie, więc pewnie jakieś grono znajomych czy zainteresowanych dostało bądź kupiło niektóre obrazy i wiszą one na ścianach we lwowskich mieszczańskich domach" - powiedział dyrektor.
Tarnowskie muzeum od 1977 r. zbiera części dzieła rozsiane po świecie. Posiada ich już 20, z czego 19 jest jego własnością, a jeden jest długoletnim depozytem złożonym w muzeum przez właściciela z Kalifornii. Do tej pory na całym świecie zidentyfikowano 38 fragmentów monumentalnego obrazu; ich łączna powierzchnia nie przekracza 1/3 całości dzieła.
"Panorama Siedmiogrodzka" przedstawiała zwycięską bitwę o Sybin w 1849 r., dowodzoną przez gen. Józefa Bema. Została namalowana przez polskich i zagranicznych artystów pod kierownictwem Jana Styki w 1897 r. Dzieło zamówili Węgrzy z okazji 50. rocznicy Wiosny Ludów. Panoramę malowano w budynku Rotundy we Lwowie, w którym powstawała wcześniej "Panorama Racławicka". Jej wymiary były takie same jak "Panoramy Racławickiej": 120 m obwodu i 15 m wysokości.
Po raz pierwszy dzieło zostało pokazane w rotundzie na terenie budapesztańskiego Parku Varosliget w marcu 1898 r. w 50. rocznicę wybuchu węgierskiego powstania przeciwko Austriakom. Towarzystwo akcyjne założone w celu sfinansowania kosztów namalowania panoramy przeliczyło się jednak co do spodziewanych zysków z publicznych prezentacji. Dlatego Jan Styka, nie widząc szans na wyegzekwowanie od zleceniodawców umówionej sumy, zwinął obraz na walec i w 1900 r. wywiózł na ziemie polskie. W 1907 r. Panorama została po raz ostatni pokazana publiczności w Warszawie w rotundzie przy ul. Karowej.
Ostatecznie Styka podjął decyzję o pocięciu Panoramy na kilkadziesiąt fragmentów, które oprawiono w ramy i sprzedano jako obrazy. Nie wiadomo dokładnie, na ile fragmentów dzieło zostało pocięte, ale ostatnie badania tarnowskich muzealników mówią o 100-110 obrazach. Wszystkie były sygnowane, zwykle podpis Jana Styki znajduje się w prawym dolnym rogu płótna.
Do dzisiaj udało się zidentyfikować 38 obrazów, które są lub były pozostałością po Panoramie. Trzy fragmenty znane są tylko z przedwojennych reprodukcji i nie ma pewności czy zachowały się do dziś. Pozostałe znane fragmenty znajdują się w polskich muzeach w Warszawie, Krośnie i Łęczycy. Kilka znajduje się w rękach prywatnych, w tym jeden w Anglii. Przedstawiciele placówki zapewniają, że poszukiwania kolejnych części wciąż trwają.(PAP)
autor: Rafał Grzyb
edytor: Paweł Tomczyk
rgr/ pat/
