Scena z „Ksiąg Jakubowych” w reż. Michała Zadary w Teatrze Narodowym. Źródło: TN
Kiedy kilka lat temu Michał Zadara postanowił zrealizować spektakl "Bieguni" wg książki Olgi Tokarczuk, wydawało się, że podejmuje się niemożliwego. Teraz reżyser zawiesił poprzeczkę jeszcze wyżej, sięgając po monumentalną powieść noblistki. Premiera "Ksiąg Jakubowych" – w sobotę w Teatrze Narodowym.
"Księgi Jakubowe" to szóste przedstawienie, które Zadara zrealizuje w Teatrze Narodowym. Po raz pierwszy pojawił się tu w 2007 r. z "Chłopcami z Placu Broni" wg Ferenca Molnára. W kolejnych latach zaprezentował "Aktora" Cypriana K. Norwida, "Zbójców" Friedricha Schillera oraz "Matkę Courage i jej dzieci" Bertolta Brechta. W 2019 r. powrócił do Narodowego z inscenizacją operetki "Zemsta nietoperza" wg Johanna Straussa, czyli efektowną, pełną humoru i ironii opowieścią o czerpaniu radości z życia. Jak podkreślił wtedy w rozmowie z PAP, "tym, co teatr dramatyczny może wnieść do tego świata opery, jest poważniejsze zajęcie się fabułą". "Strauss pokazywał mieszkańcom XIX-wiecznego Wiednia miasto XIX wieku. Tak samo my, wystawiając +Zemstę nietoperza+ w Warszawie, pokazujemy stolicę XXI w. Także warstwa tekstowa, którą na potrzeby tego spektaklu na nowo przetłumaczyliśmy, jest wierna wobec XIX-wiecznego oryginału" - powiedział Zadara.
Wierność wobec literackiego pierwowzoru zachował również - wspólnie z Barbarą Wysocką - podczas pracy nad adaptacją "Biegunów" wg Olgi Tokarczuk, których premiera odbyła się w styczniu 2021 r. w stołecznym Teatrze Powszechnym im. Zygmunta Hübnera (realizacja powstała jako koprodukcja z krakowską Łaźnią Nową). Już wtedy wydawało się, że reżyser podjął się zadania niemożliwego, bo tę książkę niezwykle trudno przełożyć na język teatru. Teraz Zadara zawiesił poprzeczkę jeszcze wyżej. Sięgnął po najobszerniejszą, wielowątkową powieść noblistki, "Księgi Jakubowe", uważaną przez wielu za jej opus magnum. Pisarka przenosi w niej czytelników do czasów Sienkiewiczowskiej Trylogii, ale ukazuje Polskę jako przestrzeń wielu kultur, religii, tradycji, języków. Tytułowym Jakubem jest Jakub Frank, postać historyczna, XVII-wieczny twórca żydowskiej sekty, który miał się ogłosić Mesjaszem.
W wywiadzie udzielonym Monice Mokrzyckiej-Pokorze, opublikowanym na stronie Teatru Narodowego, reżyser wspomniał, że największym wyzwaniem w trakcie pracy nad inscenizacją "Ksiąg Jakubowych" było "opowiadać o różnych narodowościach, nie kreśląc karykatur". "Nie mamy tu folkloru, nie pokazujemy +typowego Polaka+ czy +typowego Żyda+, gdyż taka teatralna etnografia kończy się rasizmem albo ksenofobią. Natomiast narodowość, religia, kostium – to są tematy naszej opowieści. Kogokolwiek przedstawiamy, to są to nasi przodkowie, to jesteśmy my – i to jest najważniejsze założenie pracy nad postaciami. Takie jest też chyba przesłanie powieści Tokarczuk – zobaczcie, my, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk. Naszymi przodkami są nie tylko Zagłoba i Marysieńka, ale też Jakub Frank i Maria Szymanowska" - zwrócił uwagę.
W tej samej rozmowie Zadara wskazał, że "idea różnorodności bardzo mocno wiąże się z Teatrem Narodowym". "Myślę o tym codziennie, przychodząc tu do pracy. Konstytucja daje nam odpowiedź na pytanie o naród: +Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej+. A więc spektakle, które wystawiam, w tym przypadku na dużej scenie, dla wielu widzów, powinny być w maksymalnym stopniu przyswajalne, rozumiane przez wszystkich obywateli. Nie mogą być elitarne, nie mogą powodować poczucia wykluczenia. Powinny tworzyć przestrzeń, w której +wszyscy obywatele Rzeczypospolitej+ mogą się odnaleźć" - podsumował.
Na scenie zobaczymy m.in. Jerzego Radziwiłowicza, Henryka Simona, Bartłomieja Bobrowskiego, Annę Grycewicz, Oskara Hamerskiego, Kingę Ilgner i Mirosława Konarowskiego. Wystąpią także Waldemar Kownacki, Piotr Kramer, Joanna Kwiatkowska-Zduń, Anna Lobedan, Kacper Matula i Kamil Mrożek. Autorami adaptacji powieści są Michał Zadara i Barbara Wysocka. Za scenografię odpowiada Robert Rumas, a za muzykę - Justyna Skoczek i Michał Zadara. Kostiumy zaprojektowała Julia Kornacka.
Premiera "Ksiąg Jakubowych" odbędzie się w sobotę 12 listopada o godz. 19 w Sali Bogusławskiego TN. Kolejne spektakle będą grane 13, 15 i 16 listopada, 11 i 13 grudnia, a także 7 i 8 stycznia oraz 3, 4 i 5 lutego 2023 r.
Michał Zadara (ur. 1976 r. w Warszawie) jest reżyserem teatralnym, publicystą. Jego sztuki były grane m.in. w teatrach: Polskim i Współczesnym we Wrocławiu, Wybrzeże w Gdańsku, Współczesnym w Szczecinie, Starym w Krakowie i Narodowym. Pracował też w Berlinie, Tel Awiwie i Wiedniu. W 2014 r. otrzymał Nagrodę im. Konrada Swinarskiego za "Zbójców", wyreżyserowanych w TN.(PAP)
autorka: Daria Porycka
dap/ skp/
