Prof. Jerzy Jedlicki. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Profesorowie: Stanisław Penczek, Kazimierz Rzążewski i Jerzy Jedlicki to tegoroczni laureaci Nagród Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP), zwanych też czasem „polskimi Noblami”. Każdy z naukowców otrzyma po 200 tys. złotych.
Nagrody FNP są przyznawane za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju.
Wyróżnienia są przyznawane w czterech obszarach: nauk chemicznych i o materiałach; nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich; nauk humanistycznych i społecznych; nauk o życiu i o Ziemi.
W tym roku nie przyznano nagrody w dziedzinie nauko o życiu i Ziemi – poinformowała w komunikacie FNP.
W obszarze nauk chemicznych i o materiałach laureatem został prof. Stanisław Penczek z Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi. Badacza wyróżniono za opracowanie teorii polimeryzacji z otwarciem pierścienia i jej wykorzystanie do syntezy polimerów biodegradowalnych.
Prof. Jerzy Jedlicki z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie otrzymał nagrodę w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za fundamentalne studia nad fenomenem inteligencji jako warstwy społecznej i jej rolą w procesach modernizacji w Europie Środkowo-Wschodniej. Trzytomowe dzieło prof. Jedlickiego "Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918" zaliczane bywa do najwybitniejszych osiągnięć polskiej historiografii.
Badania prof. Penczka stały się podstawą do opracowania fragmentów technologii produkcji polimerów biodegradowalnych. Polimery, którymi zajmuje się naukowiec - pochodne kwasu mlekowego - znajdują przede wszystkim zastosowanie w biomedycynie, w lekach o przedłużonym działaniu, a ostatnio także zostały zastosowane do otrzymywania biodegradowalnych stentów. Elementy opracowanej przez laureata teorii mają wpływ na inne dziedziny chemii polimerów i znalazły się w większości opracowań monograficznych oraz światowych podręcznikach akademickich, a sam profesor jest uznanym w świecie autorytetem w tej dziedzinie.
W zakresie nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich nagrodę przyznano prof. Kazimierzowi Rzążewskiemu z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN w Warszawie. Badacza doceniono za odkrycie zjawiska magnetostrykcji w ultrazimnych gazach z oddziaływaniem dipolowym.
Prof. Rzążewski może się poszczycić nowatorskim wkładem w rozwój fizyki zimnych gazów atomowych. Jest m.in. autorem przełomowej publikacji, w której po raz pierwszy przewidziano zjawisko magnetostrykcji - zmiany kształtu i objętości chmury atomowej w związku z wewnętrznymi siłami magnetycznymi - w ultrazimnych gazach dipolowych. Jak podaje FNP, laureat dziś jednym z najbardziej wpływowych europejskich naukowców w dziedzinie optyki kwantowej i jedną z najważniejszych osobistości w dziedzinie ultrazimnych gazów atomowych.
Z kolei prof. Jerzy Jedlicki z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie otrzymał nagrodę w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za fundamentalne studia nad fenomenem inteligencji jako warstwy społecznej i jej rolą w procesach modernizacji w Europie Środkowo-Wschodniej.
Trzytomowe dzieło prof. Jedlickiego "Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918" zaliczane bywa do najwybitniejszych osiągnięć polskiej historiografii. Jak przypomniała FNP, praca zawiera wszechstronną i przekonującą interpretację tego, co faktycznie przedstawiała inteligencja jako zjawisko społecznej i intelektualnej historii modernizacji europejskiej. "Praktycznie w całej Europie nowo powstające warstwy profesjonalistów wykształconych na uczelniach wyższych odgrywały znaczącą rolę w kształtowaniu nowoczesnego społeczeństwa w XIX wieku; jednakże tym, co szczególnie charakteryzowało inteligencję (wschodnich) obrzeży Europy, było to, że jej członków łączył nie tylko ten sam profil społeczny, ale również wspólne poczucie zaangażowania w moralne zadanie +odnowy+ społecznej" - napisano w komunikacie Fundacji. Praca Jedlickiego była bodźcem m.in. do rozpoczęcia debaty o polskiej inteligencji i jej roli w okresie Solidarności i późniejszym.
Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 2 grudnia na Zamku Królewskim w Warszawie.
Nagrody FNP są przyznawane od 1992 r. Kandydatów do niej mogą zgłaszać wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie przez zarząd i radę fundacji. Grono laureatów, łącznie tegorocznymi zdobywcami Nagrody, liczy już 87 osób. Są wśród nich m.in. profesorowie: Tomasz Dietl, Andrzej Jajszczyk, Krzysztof Matyjaszewski, Karol Modzelewski, Karol Myśliwiec, Andrzej Paczkowski, Jadwiga Staniszkis, Jan Strelau, Jerzy Szacki, Piotr Sztompka, Andrzej Udalski, Aleksander Wolszczan. (PAP)
lt/ agt/
