Wystawa „Wojna i nie-pokój” Jana Wyżykowskiego w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Fot. PAP/A. Zawada
Seria 36 obrazów Jana Wyżykowskiego pod wspólnym tytułem „Wojna i nie-pokój”, powstałych w reakcji artysty na zbrojną napaść Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku, prezentowana jest w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie.
"Tytuł wystawy nawiązuje do literatury, do +Wojny i Pokoju+ Tołstoja. Wobec tego, co się dzieje obecnie na Ukrainie oczywista jest trawestacja. Wojna jest, pokoju nie ma; jest nie-pokój" – zaznaczyła w rozmowie z PAP historyk sztuki Ewa Gorządek, która jest kuratorką wystawy.
Obrazy są eksponowane pod wspólnym tytułem "Wojna i nie-pokój", tylko dwa tryptyki z tej serii 36 płócien niszą osobne nazwy "Bucza" i "Mariupol". Obrazy Wyżykowskiego odnoszą się bezpośrednio do wydarzeń w Ukrainie, do dramatu, pokazują jej ofiary i oprawców – agresorów.
"Kiedy nastąpiła inwazja Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. Jan Wyżykowski, reagując na te wydarzenia, zaczął malować. Kiedy powstała cała seria prac, przesłał mi ich fotografie. Pojechałam do jego pracowni pod Warszawą i wtedy powstał pomysł, aby je pokazać w CSW. Zwłaszcza że w naszym Magazynie Studyjnym Kolekcji mamy trzy prace Wyżykowskiego, które trafiły do nas po dużej poprzedniej wystawie prac malarza jaka miała miejsce w Zamku Ujazdowskim. Tak więc jest to po części kontynuacja prezentacji twórczości Wyżykowskiego" – wyjaśnia ideę ekspozycji kuratorka.
Dramat wojny przedstawił artysta za pomocą metafor i symboli. Najeźdźca pokazany jest na płótnach jako figura męska, często zwielokrotniona, oddana ciemnymi, nieprzyjemnymi barwami, natomiast ofiarą napaści jest delikatna postać kobieca, niekiedy z dzieckiem na ręku – symbolizująca umęczoną, zabijaną Ukrainę. „Ich kształty zostały uproszczone, przedstawione schematycznie, ale wyraźnie zróżnicowane kolorem i rodzajem kreski" – charakteryzuje Gorządek.
"Sylwetki męskie to formy kanciaste, ostre, zwykle pozbawione twarzy. Przedstawione są w dynamicznych, agresywnych pozach, które budują na płaszczyźnie obrazu mocne napięcia. Brutalnie atakowana postać kobieca broni się, chociaż wydaje się zdominowana przez napastnika. Zarysowana jest miękkimi, płynnymi liniami z wykorzystaniem jasnej palety kolorów" – podkreśla. Jest to malarstwo w stylu figuracji zmierzającej w stronę abstrakcji. Kompozycje na obrazach tworzą rozmaite sekwencje narracyjne, ukazują sceny i motywy nawiązujące bezpośrednio do wojennego dramatu. Prace te przywołują na myśl klasyczne dzieła o antywojennej wymowie, takie jak "Okropności wojny" Jacques’a Callota, akwaforty z lat 1629–1633, wykonane w czasie wojny trzydziestoletniej, czy ryciny Francisca Goi pod tym samym tytułem, które powstały w latach 1810–1815, podczas inwazji Napoleona na Hiszpanię.
Według kuratorki estetyką obrazów składających się na cykl "Wojna i nie-pokój" Wyżykowski świadomie nawiązuje do różnych stylistyk malarskich: z łatwością można tu zauważyć kreski i formy kubizujące, widać odniesienia do unizmu, futuryzmu, suprematyzmu (pojawia się nawet "Czarny kwadrat" Malewicza), Picassa, Mondriana, ale też do Francisa Bacona czy Rembrandta.
Jan Wyżykowski (rocznik 1956) malarz, performer, autor tekstów teoretycznych o malarstwie, tekstów literackich, dramatów. Studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie w 1981 roku uzyskał dyplomy w pracowni malarstwa prof. Jana Tarasina i pracowni rzeźby prof. Jerzego Jarnuszkiewicza. Od czasów Akademii bada podstawy malarskiego medium: zajmował się studiami strukturalistycznymi oraz teorią barw, co posłużyło mu do dalszych prac nad efektami wklęsłości i wypukłości w obrazie, jak również do opracowania m.in. modelu barw złamanych czy zasad perspektywy zwrotnej. W 2016 wydał eksperymentalną powieść "Kula", której częścią trzecią jest "Kompendium problemów malarskich".
Twórczość Wyżykowskiego jest egzemplifikacją jego poszukiwań teoretycznych, a także przykładem bardzo metodycznego działania, połączeniem naukowej teorii i sztuki. "Jan Wyżykowski jest całkowicie oddany sztuce jako praktyk i teoretyk; jest autorem niesłychanie oryginalnych przemyśleń i publikacji na temat struktury wewnątrz płótna i na temat perspektywy zwrotnej. Jest samotnikiem, artystą raczej egzystującym poza środowiskiem, poza wystawami, wernisażami. Jest skupiony na sztuce" – powiedziała PAP Ewa Gorządek.
Wystawa malarstwa Jana Wyżykowskiego "Wojna i nie-pokój" w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski będzie czynna od 7 października do 6 listopada 2022 r. (PAP)
autorka: Anna Bernat
abe/ aszw/
