Spotkanie z autorem książki „Miasto utracone. Młodość w Königsbergu w czasach Hitlera i Stalina”

W rozmowie weźmie także udział prof. Ruth Leiserowitz; spotkanie poprowadzi red. Maria Krawczyk z Ośrodka KARTA.

Fragmenty książki przeczyta Maciej Motylski.

Organizatorzy spotkania: Ośrodek KARTA, DHI, Kulturforum, Ostpreußisches Landesmuseum, Jews in Eastprussia, KAS.

***

Wspomnienia Michaela Wiecka (ur. 1928 w Königsbergu), niemieckiego muzyka, są poruszającym zapisem dzieciństwa i młodości pod panowaniem narodowego socjalizmu,  a później systemu sowieckiego. Przed najgorszymi skutkami narastającego antysemityzmu chroniło go tylko pochodzenie ojca, a po zakończeniu II wojny jedynie własna odwaga, determinacja i pomysłowość pomagały mu ratować siebie i rodzinę przed zagrożeniem ze strony Sowietów.

Autor opisuje szczegółowo pogarszanie się sytuacji represjonowanej ludności żydowskiej, zniszczenie miasta przez naloty bombowe aliantów, oblężenie i zdobycie go przez Armię Czerwoną, a także przemianę Königsbergu w Kaliningrad. Jako syn nieżydowskiego ojca i żydowskiej matki (oboje byli muzykami), po dojściu nazistów do władzy, Michael Wieck przeżywa wykluczenie, utratę poczucia bezpieczeństwa, deportacje wielu krewnych i przyjaciół. Zajęcie miasta przez Sowietów przynosi mu uwięzienie (jako Niemcowi) w sowieckim obozie internowania Rothenstein. Królewiec opuszcza dopiero w kwietniu 1948. We wspomnieniach, oprócz sytuacji granicznych, opisuje też, jaką siłę i pociechę przynosiła mu muzyka, z którą związał się na całe życie.

Sytuacja rodzinna autora (wśród jego krewnych były nie tylko ofiary Auschwitz i Theresienstadt – żydowska część rodziny, ale też np. oficerowie Wehrmachtu czy współpracownicy Hitlera), jego zmysł obserwacyjny i wrażliwość składają się na wyjątkową mieszankę, stanowiącą o wartości wspomnień. Michael Wieck buduje je na zasadzie kontrastów, opisuje sytuacje niemal nieprawdopodobne, czasem absurdalne, choć zawsze prawdziwe, jak np. wezwanie go na komisję wojskową w wyniku urzędniczej pomyłki. Jego opowieść to bogata kronika przeplatających się losów ludzi o różnym pochodzeniu, wyznaniu i statusie społecznym, których łączyło doświadczenie rzeczywistości wojennego Königsbergu.

Michael Wieck (ur. 1928) – urodził się w Królewcu, w rodzinie znanych muzyków. Ojciec protestant i matka Żydówka zdecydowali się wychowywać go w religii żydowskiej. Po dojściu nazistów do władzy jako „uznany za Żyda” (Geltungsjude) doświadczał narastających prześladowań. Rodzinie udało się przeżyć wojnę w Königsbergu. W 1948 roku Wieckowie wyjechali do sowieckiej strefy okupacyjnej Niemiec, a następnie do Berlina Zachodniego, gdzie Michael ukończył konserwatorium. W 1961 roku na siedem lat wyemigrował z żoną do Nowej Zelandii, by ostatecznie powrócić do Niemiec i osiedlić się w Stuttgarcie. 

Tam został koncertmistrzem Orkiestry Kameralnej (Stuttgarter Kammerorchester) oraz pierwszym skrzypkiem Radiowej Orkiestry Symfonicznej (Radio-Sinfonieorchester Stuttgart des SWR). W 1988 roku wydał swoje wspomnienia, które zostały przetłumaczone na język angielski (2003) i rosyjski (2004).

Za działalność na rzecz dialogu chrześcijańsko-żydowskiego otrzymał Otto Hirsch Medal (2005), został również odznaczony Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2016).

Fragment publikacji:
Na parę chwil przed wymarszem jeden z Rosjan odkrywa skrzypce ojca, które nosi on przypięte na plecach. Wchodzi pomiędzy nas i wskazuje prosząco na instrument – ojciec odmawia. Wtedy Rosjanin wyciąga pistolet i przykłada ojcu do policzka w taki sposób, że i ja, stojący obok, znajduję się na linii strzału. Ojciec mówi: „Proszę, strzelaj”, a ja ustawiam głowę tak, by – jeśli strzeli – musiał trafić. Odchodzi od nas zirytowany, ale też, jak mi się zdaje, z pewnym szacunkiem

Dofinansowano ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego.

Źródło: Ośrodek KARTA