Muzeum Walki i Męczeństwa „Palace” w Zakopanem. 2017 r. Fot. PAP/G. Momot
W zakopiańskiej willi „Palace”, w której mieściło się niemiecka gestapowska katownia, zostanie utworzone muzeum martyrologii Podhala podczas II wojny światowej oraz historii Zakopanego, Tatr i wybitnych osób z nimi związanych.
List intencyjny w sprawie utworzenia nowej instytucji kultury podpisali marszałek województwa małopolskiego Witold Kozłowski i burmistrz Zakopanego Leszek Dorula.
Jak podkreślili sygnatariusze porozumienia, w muzeum męczeństwa, które będzie pełnić funkcję instytucji kultury, mieszkańcy i odwiedzający miasto turyści będą mogli poznać historie związane z II wojną światową na terenie Podhala.
Zakopane zakupiło dawną siedzibę Gestapo - willę "Palace"
Główną częścią przyszłego muzeum będzie ekspozycja poświęcona martyrologii Podhala w czasie wojny, ale swoje miejsce znajdzie tu także ekspozycja dotycząca historii Zakopanego, ludzi gór, przewodników tatrzańskich, historii związanej z narciarstwem. Mają tu być także upamiętnione osoby, które tworzyły legendę Zakopanego, jak na przykład Tytus Chałubiński, Jan Krzeptowski Sabała, Stanisław Witkiewicz i Witkacy czy Helena Modrzejewska.
W budynku „Palace” powstanie muzeum, którego tematyka będzie uzupełnieniem istniejącej ekspozycji w placówkach Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.
„To jedno z miejsc szczególnie doświadczonych przez historię. To właśnie tutaj setki mieszkańców Podhala dawały przykład przywiązania do najważniejszych dla Polaków wartości, poświęcając za nie swoje zdrowie i życie. Utworzenie muzeum w budynku Palace to odpowiedni sposób, by należycie upamiętnić ich ofiarę – ocenił marszałek Kozłowski.
Burmistrz Dorula przypomniał, że Zakopane kupiło willę „Palace” w 2017 roku dzięki rządowemu wsparciu w wysokości 9 mln zł. „Dzięki współpracy z marszałkiem, robimy dzisiaj kolejny ważny krok związany z powstaniem muzeum w budynku "Palace" (…). Jego historia oraz historia katowanych i zamordowanych w nim osób w czasie II wojny światowej dziesiątki lat czeka już na godne upamiętnienie. Jesteśmy to winni naszym przodkom i Zakopanemu” - podkreślił.
Muzeum Tatrzańskie działa od 130 lat
Główną inicjatorką odkupienia od prywatnego właściciela dawnej siedziby Gestapo była prezes Stowarzyszenia Muzeum Walki Męczeństwa "Palace" Lucyna Galica-Jurecka, córka uczestnika kampanii wrześniowej, legendarnego kuriera tatrzańskiego i więźnia niemieckich obozów koncentracyjnych dr Wincentego Galicy.
Budynek „Palace” został wybudowany w 1930 r. według projektu architekta Prota Komornickiego, na zlecenie doktora Włodzimierza Schneidera z Krakowa. Po wybuchu II wojny światowej w październiku 1939 r. budynek „Palace” został przejęty przez Niemców i przekształcony na siedzibę Grenzpolizeikommissariat Zakopane tj. działający na terenie Podhala Komisariat Policji Granicznej w Zakopanem. Komisariat obejmował swoim nadzorem cały ówczesny powiat nowotarski, który rozciągał się od Makowa Podhalańskiego po Szczawnicę i od Rabki do południowej granicy Polski z 1939 roku.
Niemcy urządzili w nim gabinety przesłuchań, biura, mieszkania, a w piwnicach zlokalizowano cele więzienne. W "Palace" było więzionych i katowanych nawet do czterech tysięcy osób, a zginęło tu 350 ofiar hitlerowskiego terroru. Męczeni w zakopiańskiej siedzibie Gestapo więźniowie byli często wysyłani do obozów koncentracyjnych. Wśród więźniów "Palace" byli m.in. Franciszek Gajowniczek, kurierzy tatrzańscy - Stanisław Marusarz, Helena Marusarzówna, Bronisław Czech, a także dr Wincenty Galica, Marian Polaczyk i Władysław Szepelak.
W 1994 r. w piwnicach "Palace" staraniem dr. Galicy powstało muzeum męczeństwa. W 1999 r. nowy właściciel obiektu uniemożliwił dostęp do piwnic i zlikwidował wystawę. Wówczas zniszczono część napisów wyrytych przez więźniów na ścianach. Placówka została ponownie otwarta w 2001 r., ale jej funkcjonowanie zostało ograniczone.(PAP)
autor: Rafał Grzyb
rgr/ amac/
