Marsz upamiętniający Tragedię Górnośląską przed bramą byłego obozu Zgoda w Świętochłowicach. 27.01.2018. Fot. PAP/Andrzej Grygiel
Marsz na Zgodę z Katowic do Świętochłowic i szereg innych upamiętnień w miejscach związanych z represjami wobec mieszkańców Górnego Śląska w latach 1945–48 złożą się na obchody 75. rocznicy Tragedii Górnośląskiej w woj. śląskim i opolskim.
Uchwały związane z 75. rocznicą Tragedii Górnośląskiej, oddające hołd represjonowanym i ofiarom, przyjęły 15 stycznia br. Senat RP i 23 stycznia Sejm RP.
Obchody regionalne koncentrują się wokół przypadającego w tym roku 25. stycznia Dnia Pamięci o Tragedii Górnośląskiej 1945 r. Dzień ten obchodzony jest w ostatnią niedzielę stycznia w woj. śląskim i opolskim. Uchwały w tej sprawie przyjęły Sejmik Województwa Śląskiego w 2011 r., a Sejmik Województwa Opolskiego – w 2012 r.
Tragedia Górnośląska 1945
Wydarzenia określane jako Tragedia Górnośląska rozpoczęły się wraz z wkroczeniem Armii Czerwonej pod koniec stycznia 1945 r. Była to fala sowieckich i komunistycznych represji w latach 1945-48, które pochłonęły tysiące ofiar, deportację dziesiątek tysięcy mieszkańców regionu na roboty przymusowe do Związku Sowieckiego i wiążące się z tym dramaty wielu rodzin.
W 2009 r. Ruch Autonomii Śląska zainicjował Marsze na Zgodę – do bramy obozu, który na Górnym Śląsku jest symbolem powojennych prześladowań mieszkańców regionu. Uczestnicy Marszu idą ok. 10-kilometrową trasą podobną do tej, jaką w 1945 r. przemierzyli pierwsi skierowani do obozu więźniowie.
Obóz w Świętochłowicach-Zgodzie, będący wcześniej filią hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, otwarto ponownie w 1945 r., gdy sowieccy żołnierze wkroczyli na Górny Śląsk. Trafiali tam m.in. Ślązacy podejrzewani o wrogi stosunek do władzy i żołnierze AK. Osadzane tam osoby nazywano "zbrodniarzami faszystowsko-hitlerowskimi".
W Świętochłowicach odsłonięto obelisk upamiętniający ofiary Tragedii Górnośląskiej
Od lutego do listopada 1945 r., gdy obóz służył komunistycznemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego, przeszło przez niego ok. 6 tys. osób. Minimalna liczba śmiertelnych ofiar szacowana jest na ok. 1,7 tys. osób, inne opracowania mówią o ponad 2 tys., a nawet 3 tys. osób. Część z nich, w tym wiele kobiet i dzieci, zginęła w lipcu 1945 r., gdy w obozie wybuchła epidemia tyfusu.
Komendantem obozu był funkcjonariusz aparatu bezpieczeństwa PRL Salomon Morel (polska prokuratura oskarżyła go w 1996 r. o śmierć ponad 1,5 tys. osób; zmarł nieosądzony w 2007 r. w Izraelu). Liczba śmiertelnych ofiar obozu szacowana jest na blisko 2 tys. Jak przypomina RAŚ, odwołując się do ustaleń naukowców Instytutu Pamięci Narodowej, obóz ten był tylko jednym z licznych powojennych miejsc prześladowań.
"Polski komunistyczny obóz koncentracyjny w Świętochłowicach-Zgodzie jest symbolem powojennych prześladowań mieszkańców regionu. Organizując Marsz na Zgodę staramy się upamiętnić wszystkie ofiary Tragedii Górnośląskiej" - napisali w tegorocznej zapowiedzi wydarzenia przedstawiciele organizacji.
IPN kompletuje listę mieszkańców Górnego Śląska deportowanych na wschód
W 2015 r. szef katowickiego oddziału IPN dr Andrzej Sznajder pisał w czasopiśmie "Fabryka Silesia", że obóz "Świętochłowice nie jest nawet wierzchołkiem góry lodowej, gdy uświadomimy sobie, że w latach 1945-56 powstało ponad 200 obozów pracy przymusowej dla ludności uznanej za niemiecką i oczekującej na +rehabilitację+".
Niektóre takie miejsca odwiedzą w sobotę i niedzielę członkowie Społecznego Komitetu Obchodów 75. Rocznicy Tragedii Górnośląskiej 1945, w skład którego wchodzą m.in. przewodniczący Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Woj. Śląskiego Martin Lippa, prof. Joachim Kozioł z Politechniki Śląskiej, którego ojciec zmarł wskutek sowieckich represji po wojnie, Mirella Dąbek ze Ślonskiej Ferajny oraz Dietmar Brehmer z Niemieckiej Wspólnoty Pojednanie i Przyszłość.
W sobotę rano członkowie komitetu mają być w miejscu byłego obozu "Rosengarten" w Mysłowicach, potem wezmą udział w Marszu na Zgodę i uroczystościach przy obozowej bramie, a następnie w popołudniowym upamiętnieniu masakry w Miechowicach, gdzie sowieccy żołnierze zamordowali setki cywilnych mieszkańców, wyprowadzanych z piwnic i rozstrzeliwanych.
Sejm upamiętnił 75. rocznicę Tragedii Górnośląskiej
Na niedzielne południe zaplanowano uroczystą mszę w katowickiej katedrze, a następnie uroczystości na terenie byłego obozu w Łambinowicach (Opolskie) i w Żernicy koło Gliwic. Po południu w Katowicach ma odbyć się koncert Filharmonii Śląskiej "Pro Memoria – Ofiarom Tragedii Górnośląskiej 1945" - współorganizowany przez komitet i urząd marszałkowski woj. śląskiego.
Społeczny komitet zaplanował też już kolejne wydarzenia. 15 lutego zaplanowano upamiętnienie wywózek do Związku Sowieckiego z obozu przejściowego w gliwickich Łabędach, a 22-23 maja uroczystości związane z wydarzeniami 1945 r. w Toszku. 13 czerwca ma odbyć się spotkanie z rodzinami ofiar obozu zgoda, a w drugiej połowie br. - sesja naukowa w Katowicach.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ kon/
