Samorząd Katowic, który dwukrotnie w tym roku starał się wyłonić wykonawcę pomnika Ofiar Deportacji Mieszkańców Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 r., po uzyskaniu zbyt drogich ofert w drugim postępowaniu zdecydował o jego unieważnieniu i zawieszeniu całego projektu.
Jak przypomniał w piątkowym wpisie na Facebooku prezydent Katowic Marcin Krupa, pomnik miał upamiętnić ogromną tragedię tysięcy mieszkańców regionu - osób wywiezionych oraz ich rodzin.
„Tragedia ta mocno rzutowała na całą naszą współczesną historię i pamięć o niej jest naszym obowiązkiem. Jednocześnie, mając na względzie niełatwą sytuację finansową miasta związaną ze zmianą sposobu finansowania samorządów, zdecydowaliśmy, że pomnik może powstać wyłącznie z pozyskanych środków zewnętrznych” – napisał Krupa.
„Tragedia ta mocno rzutowała na całą naszą współczesną historię i pamięć o niej jest naszym obowiązkiem. Jednocześnie, mając na względzie niełatwą sytuację finansową miasta związaną ze zmianą sposobu finansowania samorządów, zdecydowaliśmy, że pomnik może powstać wyłącznie z pozyskanych środków zewnętrznych” – napisał Krupa.
„Kolejny przetarg na budowę pomnika pokazał, że oferty znacząco przewyższają pozyskane przez nas środki. Dlatego podjąłem decyzję, że unieważniamy przetarg i zawieszamy budowę pomnika Ofiar Tragedii Górnośląskiej” – poinformował prezydent Katowic.
Miejsce dla monumentu, którego projekt wyłoniono w konkursie w 2017 r., przewidziano w parku przylegającym do katowickiej Strefy Kultury. W pierwszym przetargu na budowę, wiosną br., miasto dostało trzy oferty, w tym jedną mieszczącą się w budżecie 7,2 mln zł brutto. Po odwołaniach nie mogła ona jednak zostać uwzględniona.
Sowieckie deportacje w pracach prof. S. Kulona
W drugim, jesiennym postępowaniu podwyższono kwotę na sfinansowanie zamówienia – do 7,7 mln zł brutto, jednak dwie otrzymane oferty opiewały na łącznie 9,6 mln zł brutto i 10,6 mln zł brutto.
Niezależnie, w ostatnich tygodniach regionalne media informowały o sprzeciwie grupy mieszkańców wobec budowy pomnika - wiązałaby się ona bowiem z wycinką drzew, w tym znajdujących się na terenie parku.
Miasto miało już kompleksową dokumentację projektową i prawomocne pozwolenie na budowę. Dokumentacja powstała na podstawie pracy wyłonionej w przeprowadzonym w 2017 r. przez miasto Katowice konkursie architektonicznym.
Zwycięski projekt przygotowali wówczas Michał Dąbek i Jan Kuka z pracowni M Kwadrat z Krakowa - autorzy odsłoniętego w 2015 r. przy drugim krańcu katowickiej Strefy Kultury pomnika bohaterów lat II wojny światowej, dzięki którym uratowano co najmniej 5 tys. polskich Żydów: Henryka Sławika i Jozsefa Antalla seniora.
Przygotowany przez nich projekt pomnika ofiar deportacji przewidział wyrastający ponad powierzchnię gruntu od strony Parku Boguckiego zarys ścian sali ze stali kortenowskiej z przerwą, przez którą w stronę skarpy nad al. Rozdzieńskiego wiodłoby torowisko, przechodzące w prowadzące na szczyt skarpy i urywające się tam schody.
Część wnętrza sali i wnętrze jej zarysu od strony al. Roździeńskiego wypełniałaby pryzma podświetlonych nocą kamieni. Na ścianach pomnika od strony Parku Boguckiego przewidziano prosty napis: Wywiezionym na Wschód 1945-48, a we wnętrzu głównego obiektu - siedem dwustronnych tablic z listą nazwisk osób deportowanych.
Pomnik upamiętniałby nieznaną poza Śląskiem historię. W 1945 r. na przymusowe roboty do Związku Sowieckiego wywieziono ok. 45 tys. mieszkańców Górnego Śląska. Według szacunków Instytutu Pamięci Narodowej nawet 30 proc. wywiezionych nie przeżyło; większość ocalałych powróciła do domów do 1949 r.
Pomnik upamiętniałby nieznaną poza Śląskiem historię. W 1945 r. na przymusowe roboty do Związku Sowieckiego wywieziono ok. 45 tys. mieszkańców Górnego Śląska. Według szacunków Instytutu Pamięci Narodowej nawet 30 proc. wywiezionych nie przeżyło; większość ocalałych powróciła do domów do 1949 r.
Tragedia Górnośląska 1945
Aby upamiętnić tamte wydarzenia, będące częścią Tragedii Górnośląskiej, czyli powojennych komunistycznych prześladowań mieszkańców regionu, rada miasta Katowice podjęła uchwałę ws. wzniesienia i lokalizacji w Katowicach pomnika ofiar deportacji, a decyzja została wpisana do uchwały budżetowej miasta na 2020 r.
Ze względu na wydatki ponoszone przez miasto w związku z pandemią koronawirusa inwestycję w ub. roku przesunięto na później. Jednocześnie w ub. roku gminy otrzymały dodatkowe środki w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych m.in. na realizację zadań inwestycyjnych, z których musiały wcześniej zrezygnować.
Władze Katowic zdecydowały się pokryć szacowany przed poprzednim przetargiem ok. 7,5 mln zł koszt budowy pomnika ze środków RFIL.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ dki/
