Zespół Górali Czadeckich Dawidenka i minister Wróblewska (pierwsza z prawej). Fot. PAP/Marcin Obara
Artyści, badacze kultury ludowej, przedstawiciele instytucji i organizacji kultury odebrali z rąk ministry kultury Hanny Wróblewskiej Nagrody im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” podczas środowej (9 lipca) uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie.
W tym roku Nagrody im. Oskara Kolberga – najstarsze wyróżnienia w dziedzinie kultury tradycyjnej w Polsce – wręczono po raz 50. Wyróżnienia te trafiają do artystów tworzących w dziedzinach ludowych sztuk plastycznych i rękodzieła, literatury, śpiewu, muzyki instrumentalnej i tańca oraz organizatorów przedsięwzięć artystycznych upowszechniających folklor i sztukę ludową, animatorów, mistrzów, naukowców, badaczy, dokumentalistów, którzy gromadzą i przekazują przyszłym pokoleniom wiedzę o kulturze ludowej. Patronem nagrody jest etnograf, folklorysta i kompozytor Oskar Kolberg.
– To dzięki państwu nasza kultura jest wciąż kulturą żywą – powiedziała ministra kultury Hanna Wróblewska, zwracając się do tegorocznych laureatów podczas środowej uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie.
Jak napisała szefowa resortu kultury w słowie wstępnym publikacji, prezentującej sylwetki tegorocznych laureatów, wyróżnienie to stanowi „symbol uznania i wdzięczności dla artystów tworzących z potrzeby serca i z zamiłowania do rodzimych zwyczajów, obrzędów, muzyki i tańca, ginących rzemiosł, gwary i stroju, którzy z determinacją kultywują unikalne zjawiska, dbając o ich oryginalną transmisję międzypokoleniową. Dzięki laureatom Nagrody im. Oskara Kolberga kultura ludowa nie tylko przetrwała, ale wciąż inspiruje i znajduje nowe formy wyrazu we współczesnym świecie. Ich twórczość oraz działalność stanowią most łączący tradycję z nowoczesnością, przeszłość z teraźniejszością. To oni, poprzez swoją pasję i wytrwałą pracę, przypominają nam o korzeniach, z których wyrośliśmy, i o wartościach, które kształtowały naszą tożsamość narodową” – podkreśliła.
Nagrodę dla twórców z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego jury Nagrody przyznało pięciu artystkom. Janina Boroś (Krasnystaw, Lubelszczyzna, woj. lubelskie) to twórczyni plastyki obrzędowej, specjalizująca się w pisankach rytowniczych, palmach i wycinankach, a także poetka, autorka tomu „Za wszystko dziękuję Ci, Boże”; Maria Chlastawa to malarka z Zalipia, tworząca kwiatowe malowidła, tradycyjne wycinanki, firanki i ażurowe obrazy w lokalnym stylu Powiśla Dąbrowskiego (woj. małopolskie); Beata Legierska to koronczarka z Koniakowa (Górale Śląscy, woj. śląskie), wykonująca czepce techniką szydełkową, igiełkową i teneryfową; Marta Walczak-Stasiowska (Zakopane, Podhale, woj. małopolskie) to malarka, uznawana za jedną z najbardziej tradycyjnych artystek Podhala, tworząca obrazy nawiązujące do dawnych motywów religijnych i pasterskich; Janina Pydo to śpiewaczka z Roztocza Zachodniego (Zastawie, Biłgorajszczyzna, woj. lubelskie), w repertuarze mająca pieśni obrzędowe, religijne i świeckie, wykonywane w tradycyjnej gwarze.
Nagrodę Marszałka Województwa Mazowieckiego otrzymał natomiast radomski skrzypek i saksofonista (Powiśle Kielecko-Radomskie, woj. mazowieckie) Zdzisław Kwapiński. Artysta występuje jako solista i jako członek zespołów, z Kapelą ze Wsi Warszawa nagrał album „Re:akcja Mazowiecka”, jest także laureatem Złotej Baszty (2023).
W kategorii „dla mistrza tradycji” nagrodę przyznano śpiewakowi, tancerzowi i harmoniiście Franciszkowi Jesiakowi (Stara Krobia, Biskupizna, woj. wielkopolskie), który jest także bohaterem filmu „Wesele w Krobi Starej” oraz współtwórcą festiwalu Tabor Wielkopolski i nauczycielem młodych muzyków. Wyróżnienie specjalne w tej kategorii otrzymał jeden z jego uczniów – dudziarz, skrzypek, śpiewak i tancerz z Domachowa (Biskupizna, woj. wielkopolskie) Krzysztof Polowczyk. Artysta sprawuje także stanowisko prezesa Biskupiańskiego Zespołu Folklorystycznego z Domachowa i Okolic.
Nagrodę „dla twórców za pisarstwo ludowe” otrzymała poetka i prozaiczka Franciszka Ogonowska (Dobużek Kolonia, Zamojszczyzna, woj. lubelskie). Jej utwory, publikowane m.in. w „Twórczości Ludowej”, dokumentują codzienność i obrzędy regionu.
Nagrodzono także badaczy, naukowców i animatorów. Laureatami w tych kategoriach zostali Edward Henryk Cyfus (Olsztyn, Warmia, woj. warmińsko-mazurskie) – gawędziarz, pisarz, depozytariusz gwary warmińskiej, autor elementarza gwary warmińskiej, Remigiusz Mazur-Hanaj (Milanówek, Mazowsze, woj. mazowieckie) – muzyk, etnograf, animator, publicysta, dokumentujący muzykę ludową, współinicjator Domów Tańca, współautor źródłowych publikacji etnomuzykologicznych, a także Aldona Wojciechowska i Anastazja Sidor (Puńsk, Suwalszczyzna, woj. podlaskie) – badaczki i animatorki kultury litewskiej na Suwalszczyźnie, organizatorki warsztatów i spektakli obrzędowych.
Nagrodzono także kapele ludowe oraz zespoły folklorystyczne. Statuetki i dyplomy otrzymali członkowie Kapeli Ochodzita – kapeli smyczkowej z Rajczy (Beskid Śląski/Żywiecki, woj. śląskie) działającej od 1995 r. i prezentującej muzykę górali żywieckich i śląskich, wykonywaną na tradycyjnym instrumentarium skrzypcowo-basowym. Nagrody im. Kolberga otrzymały także Zespół Górali Czadeckich „Dawidenka” (Gaworzyce, Górale Czadeccy, woj. dolnośląskie) – wielopokoleniowa grupa odtwarzająca pieśni, tańce i stroje przesiedlonych z Bukowiny górali czadeckich, zespół Podhale Grupa Spiska z Jurgowa (Spisz, woj. małopolskie) promujący folklor polskiego Spiszu, prezentujący męskie tańce pasterskie, a także Zespół Regionalny „Zbójnicek” z Zębu (Podhale, woj. małopolskie), kultywujący tradycje góralskie, podhalańskie tańce, śpiew i zwyczaje.
Doceniono także pracę instytucji i organizacji zasłużonych w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej: nagrody im. Kolberga przyznano Limanowskiemu Domowi Kultury (Limanowa, Lachy Limanowskie, woj. małopolskie) – organizatorowi festiwalu Limanowska Słaza, a także warsztatów międzypokoleniowych i popularyzatorowi kultury ludowej Lachów Limanowskich – oraz działającemu od 1910 r. Śląskiemu Związkowi Chórów i Orkiestr (Katowice, Śląsk, woj. śląskie), organizacji zrzeszającej ponad 300 zespołów, prowadzącej festiwale i szkolenia.
Prace 17 laureatów tegorocznej edycji Nagrody im. Oskara Kolberga można oglądać od wtorku w warszawskiej galerii Okno na Kulturę. – Kultura ludowa jest częścią kultury. Jest nam wszystkim bardzo potrzebna, dlatego że kultura ludowa daje źródła dla bardzo wielu segmentów kultury popularnej. Bardzo ważne jest również to, aby kultura ludowa przetrwała w oryginalnym wymiarze – powiedziała PAP podczas wernisażu Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego.
Organizatorem konkursu jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a jego koordynacją zajmuje się Narodowy Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu oraz jego oddziałem – Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze. (PAP)
pj/ szt/ wj/
