Palmy i pisanki z Litwy, Niemiec i Rumunii, postaci bułgarskich kolędników wielkanocnych i czeskich kukieł symbolizujących zimę oraz wyobrażenia Grobu Pańskiego z Kościołów Wschodu będą prezentowane od soboty na wystawie w Dworku Laszczyków w Kielcach Muzeum Wsi Kieleckiej.
Pomysłodawcy ekspozycji „Świętowanie wiosny. Wielkanocne zwyczaje i obrzędy w tradycyjnych kulturach Europy” chcą przybliżyć odbiorcom formy i rekwizyty świętowania w różnych krajach, aby mogli oni znaleźć elementy wspólne dla poszczególnych tradycji.
„Pokazujemy rzeczy, które u nas trochę inaczej wyglądają, natomiast sama istota świętowania jest zachowana” - tłumaczyła w piątek PAP komisarz wystawy Małgorzata Imiołek. Etnograf jest także autorką scenariusza i realizatorką ekspozycji.
Wystawa będzie się odnosiła głównie do zwyczajów związanych z Wielkim Tygodniem, ale także do końcówki Wielkiego Postu i tygodnia po Wielkiej Niedzieli.
Pokazane będą różne rodzaje słomianej kukły (w Polsce nazywanej Marzanną), symbolizującej zimę, zło, choroby, którą niszczono (topiono lub palono) pod koniec Wielkiego Postu. Można będzie zobaczyć m.in. czeskie kukły, podobizny kobiety i mężczyzny - Smrtkę i Smrtaka.
U Słowian bałkańskich popularny jest zwyczaj, który czasem pojawia się na południowym-wschodzie Polski – wielkanocnego kolędowania. Prezentowane będą postaci i maski oraz nakrycia głowy kolędników z Bułgarii - Kukierów i Łazarek.
Na ekspozycji zostaną zaprezentowane także włoskie, hiszpańskie, litewskie i białoruskie palemki wielkanocne. Mają różne kształty i są wykonane z liści palmy lub gałązek wierzbowych oraz z traw i kwiatów. Pokazany będzie też strój pokutnika – uczestnika wielkotygodniowej procesji pasyjnej, charakterystycznej dla Hiszpanii. Elementy jego stroju to długa szata, spiczasta czapka oraz atrybut - duża świeca.
Będą także „korbaczyki” czyli baciki wierzbowe, którymi kawalerowie smagają młode panny w Czechach i na Słowacji podczas śmigusa w Poniedziałek Wielkanocny. Zwyczaj towarzyszy dyngusowi, czyli polewaniu wodą.
Na wystawie będzie można obejrzeć także bogato dekorowane różnymi technikami jaja – zdobione metalem, pisanki, drapanki – ze Słowacji, Czech, Niemiec, Rumunii i Węgier.
Autorzy ekspozycji przybliżą także dwa zwyczaje, praktykowane wśród chrześcijan obrządków wschodnich. Jeden z nich to sposób przedstawiania Grobów Pańskich z cerkwi prawosławnych i greckich.
„Chrystusa symbolizuje nie naturalistyczna figura, a kawałek tkaniny, nazywany płaszczenicą - greckie „epitaphios” - z namalowanym lub nadrukowanym przedstawieniem umarłego Chrystusa, którą pokażemy. Jest ono kładzione na ołtarzu i z procesją niesione wokół kościoła” - mówiła Imiołek.
Zaaranżowana będzie także scena odbywania obrzędowego posiłku na cmentarzu, przy grobach zmarłych krewnych. Na nagrobkach składa się m.in. pisanki i rozrzuca okruchy świątecznego ciasta „tak, aby zmarli mogli świętować Wielkanoc z żywymi”.
„Ten zwyczaj o zaduszkowym charterze był popularny także u nas, ale zanikł. Praktykowany jest w kościele prawosławnym tydzień po Niedzieli Wielkanocnej, w tzw. Niedzielę Przewodnią” - tłumaczyła etnograf.
Eksponaty na kielecką wystawę zostały wypożyczone m.in. z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze i Białostockiego Muzeum Wsi.
Ekspozycję będzie można oglądać do 18 maja. (PAP)
ban/ abe/
