Portret epoki w obiektywie Stanisława Kazimierza Kossakowskiego

Właściciel majątku Wojtkuszki niedaleko Wiłkomierza, Stanisław Kazimierz hrabia Kossakowski (1837–1905) był artystą, badaczem, heraldykiem, znanym kolekcjonerem i mecenasem sztuki, działaczem społecznym, współzałożycielem Towarzystwa Fotograficznego, jednym z fundatorów Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych "Zachęta" oraz gospodarzem cenionego salonu literackiego w swoim warszawskim pałacu i wreszcie wybitnym, oryginalnym fotografem, twórcą atelier Wojtkuszki.

W Narodowym Muzeum Sztuki im. M. K. Čiurlionisa w Kownie, z którego pochodzą prezentowane fotografie, znajduje się ponad 6 tys. zdjęć hrabiego Kossakowskiego wykonanych w latach 1894–1904. Z tego zbioru po raz pierwszy pokazanych będzie w naszym kraju 130 fotografii pochodzących z przełomu XIX i XX.

"Te fotografie od stu lat nie były pokazywane w Polsce. Jest to ważne wydarzenie artystyczne, ale też istotny fakt w stosunkach polsko-litewskich - powiedziała PAP kurator Anira Wojan, prezes Fundacji Kossakowskiego. - Zbiór przechowywany w Muzeum w Kownie przetrwał wojnę, czasy stalinowskie i komunizm. O ten zbiór solennie tam dbano. Na Litwie jest uznawany za skarb kultury narodowej. Kolekcja ta, reprezentująca wysoką jakość artystyczną, będzie pokazywana nie tylko w Warszawie, ale i w innych miastach, także w innych krajach Europy; jest bowiem częścią kultury europejskiej".

Chcemy pokazać zarówno fotografię dokumentalną z Kowieńszczyzny, jak i i Warszawy, z którymi związany był autor - zaznacza kurator. Pokazane będą aranżowane sceny rodzajowe, fotografia architektury, wnętrz, piękne zdjęcia krajobrazowe, a przede wszystkim wysmakowane portrety indywidualne i grupowe, zabawa z formą i konwencją oraz eksperymenty ze światłem i tłem. Artysta chętnie fotografował swoją rodzinę, przyjaciół, gości Wojtkuszek i… samego siebie, uzyskując często zaskakujące nawet dzisiaj efekty. Stworzył atelier i laboratorium, zajmując się - wraz ze swoim nadwornym fotografem, Józefem Krajewskim - także techniczną stroną powstawania zdjęć. Odbitki z atelier Wojtkuszki przetrwały do dziś w zaskakująco wysokiej jakości.

"Te fotografie od stu lat nie były pokazywane w Polsce. Jest to ważne wydarzenie artystyczne, ale też istotny fakt w stosunkach polsko-litewskich - powiedziała PAP kurator Anira Wojan, prezes Fundacji Kossakowskiego. - Zbiór przechowywany w Muzeum w Kownie przetrwał wojnę, czasy stalinowskie i komunizm. O ten zbiór solennie tam dbano. Na Litwie jest uznawany za skarb kultury narodowej. Kolekcja ta, reprezentująca wysoką jakość artystyczną, będzie pokazywana nie tylko w Warszawie, ale i w innych miastach, także w innych krajach Europy; jest bowiem częścią kultury europejskiej".

Na wystawie będzie można zobaczyć m.in. nieistniejący już dziś pałac w Wojtkuszkach, jego wnętrza, otoczenie i skupiające się wokół życie towarzyskie – sceny z przyjęć, podwieczorków, inscenizowanych zabaw. Część poświęconą Wojtkuszkom uzupełnią fotografie okolicy oraz fotoreportaże m.in. z targu w Wiłkomierzu, polowań, prac polowych.

Warszawskie życie Kossakowskich toczyło się w ich stojącym do dziś przy Nowym Świecie 19 pałacu. To tutaj w piątki odbywały się słynne wieczory literackie. Niezwykle cenne są fotografie niezachowanych wnętrz pałacu, które pokażemy na wystawie. Interesujące są również zdjęcia wykonane w okolicach ulic Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat. Kossakowski uwiecznił m.in. moment odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza czy oczekiwanie mieszkańców Warszawy na przejazd szacha perskiego w 1900 roku. Ciekawostką są zdjęcia z pierwszej wystawy fotograficznej zorganizowanej w warszawskim pałacu Jabłonowskich z 1901 roku. Pokazano na niej prace najlepszych ówczesnych fotografów, w tym wielokrotnie nagradzanego za fotografie Stanisława Kazimierza Kossakowskiego. Przy okazji widzowie będą mogli zobaczyć, jak wyglądały oryginalne wnętrza pałacu.

Zdjęcia Stanisława Kazimierza Kossakowskiego mają nie tylko dużą wartość historyczną - dokumentując epokę, która bezpowrotnie przeminęła wraz z I i II wojną światową, zmianami obyczajowymi i geopolitycznymi - lecz także są odkryciem artystycznym. Ta kolekcja to coś więcej, niż zapisana na kliszach uroda nieistniejącego już świata, krajobrazów, wysmakowanej architektury, wnętrz, detali i strojów. Talent autora, jego wyjątkowa wrażliwość, umiejętność odejścia od przyjętej w epoce konwencji, poczucie humoru, sprawiają, że fotografie mają charakter ponadczasowy, a jego mało znany dorobek z przełomu epok zasługuje na ważne miejsce w historii fotografii europejskiej - podkreśla Wojan.

Ekspozycja została przygotowana w językach polskim, angielskim i litewskim. Uzupełnieniem wystawy będą dodatkowe fotografie, które będzie można obejrzeć na tabletach.

Organizatorami wystawy są Dom Spotkań z Historią, Narodowe Muzeum Sztuki w Kownie im. M.K. Čiurlionisa oraz Fundacja Kossakowskiego.

Narodowe Muzeum Sztuki im. M. K. Čiurlionisa w Kownie jest najstarszym i największym muzeum sztuki na Litwie. Muzeum opiekuje się spuścizną Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa, malarza, grafika, kompozytora, najważniejszej postaci w litewskiej kulturze na przełomie XIX i XX wieku. W zbiorach liczących ponad 460 tys. obiektów znajdują się również prace litewskich i zagranicznych artystów.

Fundacja Kossakowskiego założona w 2008 roku przez Zofię Kossakowską-Szanajcę, córkę prof. Jana Kossakowskiego, wybitnego kardiochirurga dziecięcego oraz malarza i rzeźbiarza, zajmuje się upowszechnianiem duchowego i materialnego dziedzictwa bardzo zasłużonej dla polskiej kultury rodziny hrabiów Kossakowskich z Wojtkuszek.

Wystawa pod honorowym patronatem Jego Ekscelencji Ambasadora Republiki Litewskiej w Polsce Šarūnasa Adomavičiusa trwać będzie od 21 września do 13 listopada 2016 w Domu Spotkań z Historią. (PAP)

abe/ zan/