Zastępca dyrektora Sekcji Polskiej Głosu Ameryki Marek Walicki (P) przeprowadza wywiad z gen. Edwardem Równym. 1988 r. Fot. PAP/Archiwum Marka Walickiego
Gen. Edward Rowny, główny negocjator porozumień rozbrojeniowych Stanów Zjednoczonych z ZSRS, doradca pięciu prezydentów USA, 3 kwietnia ukończył 100 lat. W rezydencji ambasadora RP w Waszyngtonie zorganizowano dla niego z tej okazji przyjęcie urodzinowe.
Ambasador Piotr Wilczek udekorował generała Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi RP.
Z okazji urodzin jubilata odwiedził wicepremier Mateusz Morawiecki, przebywający z roboczą wizytą w USA. Gen. Rowny powiedział, że był „zaszczycony i wzruszony” wizytą polskiego wicepremiera.
Na przyjęcie urodzinowe gen. Rowny’ego w rezydencji ambasadora RP we wtorek wieczorem czasu miejscowego przybyła najbliższa rodzina jubilata, przedstawiciele korpusu oficerskiego amerykańskich i polskich sił zbrojnych, byli i obecni dygnitarze rządowi, dyplomaci i kongresmeni, m.in. deputowana polskiego pochodzenia Marcy Kaptur.
Podczas przyjęcia pokazano biograficzny film w reżyserii Wiesława Dąbrowskiego „Ambasador pokoju” (Ambassador of Peace) o życiu i czasach gen. Rowny’ego.
Gen. Rowny stworzył fundusz stypendialny imienia Ignacego Paderewskiego dla polskiej młodzieży pragnącej studiować za granicą, a w 1992 roku odegrał kluczową rolę w przeniesieniu prochów Paderewskiego - wielkiego męża stanu i pianisty - z Cmentarza Narodowego w Arlington pod Waszyngtonem do Polski.
Edward Rowny urodził się w Baltimore w stanie Maryland 3 kwietnia 1917 roku. Jego ojciec był emigrantem z Polski. Babka ze strony matki Adamina Radziszewska, która znała pięć języków, zaznajomiła młodego Eda z historią i kulturą Polski, w tym z karierą polityczną i artystyczną Ignacego Paderewskiego. Do dzisiaj Edward Rowny jest wielkim miłośnikiem muzyki premiera odrodzonej Polski.
Gen. Rowny stworzył fundusz stypendialny imienia Ignacego Paderewskiego dla polskiej młodzieży pragnącej studiować za granicą, a w 1992 roku odegrał kluczową rolę w przeniesieniu prochów Paderewskiego - wielkiego męża stanu i pianisty - z Cmentarza Narodowego w Arlington pod Waszyngtonem do Polski.
Rowny studiował inżynierię w elitarnej akademii wojskowej w West Point oraz stosunki międzynarodowe na Uniwersytecie Yale. Tytuł doktora w dziedzinie stosunków międzynarodowych otrzymał na Uniwersytecie Amerykańskim (American University) w Waszyngtonie.
Rowny dowodził oddziałami amerykańskiej piechoty podczas II wojny światowej (na froncie włoskim), podczas wojny koreańskiej i wojny w Wietnamie.
Podczas wojny koreańskiej pracował w sztabie legendarnego amerykańskiego stratega gen. Douglasa McArthura. W czasie wojny wietnamskiej był pomysłodawcą zastosowania śmigłowców, dawniej stosowanych wyłącznie jako środek transportu, także jako maszyn bojowych.
To właśnie dlatego gen. Rowny, w nawiązaniu do dokonań innego wielkiego Polaka, Kazimierza Pułaskiego, „ojca amerykańskiej kawalerii”, jest nazywany "ojcem amerykańskiej kawalerii powietrznej”.
W okresie rządów w Białym Domu prezydentów Richarda Nixona, Geralda Forda i Jimmy’ego Cartera gen. Rowny był reprezentantem Stanów Zjednoczonych w negocjacjach rozbrojeniowych ze Związkiem Sowieckim o redukcji strategicznych broni nuklearnych SALT (Strategic Arms Limitation Talks). Negocjacje te zaowocowały podpisaniem w 1972 roku porozumienia o redukcji rakiet balistycznych ABM.
W okresie rządów w Białym Domu prezydentów Richarda Nixona, Geralda Forda i Jimmy’ego Cartera gen. Rowny był reprezentantem Stanów Zjednoczonych w negocjacjach rozbrojeniowych ze Związkiem Sowieckim o redukcji strategicznych broni nuklearnych SALT (Strategic Arms Limitation Talks). Negocjacje te zaowocowały podpisaniem w 1972 roku porozumienia o redukcji rakiet balistycznych ABM.
W 1979 roku gen. Rowny zrezygnował z funkcji głównego negocjatora porozumień rozbrojeniowych w proteście przeciw podpisaniu przez Jimmy’ego Cartera układu SALT II. Uważał, że układ ten osłabi obronność Stanów Zjednoczonych.
Rowny powrócił do roli negocjatora rozbrojeniowego w czasach rządów w Białym Domu republikańskiego prezydenta Ronalda Reagana (1981-1989). W randze ambasadora był negocjatorem układu START, a po wyborze Reagana na drugą kadencję został mianowany specjalnym reprezentantem Stanów Zjednoczonych w negocjacjach rozbrojeniowych.
Prezydent Reagan, doceniając zasługi gen. Rowny’ego dla bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych, nadał mu wysokie odznaczenie Presidential Citizen Medal. Medal gen. Rowny’ego został wykonany z tytanu pochodzącego z przetopionej sowieckiej rakiety międzykontynentalnej SS-18. Jest na nim inskrypcja: „Rowny był jednym z głównych architektów pokoju opartego na sile”.
Po przejściu na emeryturę gen. Rowny był pomysłodawcą i jednym z założycieli organizacji American Polish Advisory Council (APAC - Amerykańsko-Polska Rada Doradcza). Obecnie Rowny jest prezesem tej ponadpartyjnej organizacji wyższej użyteczności społecznej, zrzeszającej Amerykanów polskiego pochodzenia.
Znany z autoironii i skromności gen. Rowny po obejrzeniu swojej filmowej biografii podziękował reżyserowi za „pochlebny wizerunek mojego życia”, a po chwili refleksji dodał, wzbudzając powszechne rozbawienie: „Teraz, po ukończeniu stu lat, wiem, że mogło być lepiej”.
Z Waszyngtonu Tadeusz Zachurski (PAP)
tzach/ az/ mc/
