W Muzeum Narodowym Historii Ukrainy w Kijowie otwarto w czwartek wystawę „Świat utracony”, poświęconą 70. rocznicy akcji „Wisła”, operacji przesiedlenia ukraińskiej ludności z południowo-wschodniej Polski na tzw. Ziemie Odzyskane.
Ekspozycję przygotował ukraiński Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z tarnopolską administracją obwodową oraz Obwodowym Muzeum Krajoznawczym w Tarnopolu.
„Akcję +Wisła+ można nazwać zbrodnią przeciwko światu, gdyż zbrodnią przeciwko światu jest zniszczenie części unikalnej kultury. W 1947 roku doszło nie tylko do deportacji, która uderzyła w ukraińską grupę narodowościową w południowo-wschodniej Polsce; był to cios w ich unikalną kulturę” – mówił podczas otwarcia wystawy prezes IPN Ukrainy, Wołodymyr Wiatrowycz.
Ekspozycję stanowią zbiory Muzeum Krajoznawczego w Tarnopolu; w obwodzie tym mieszka wielu Ukraińców wysiedlonych z Polski na Ukrainę w latach 1944-1946. Na wystawie zgromadzono ich pamiątki rodzinne, dokumenty, ikony oraz zaprezentowano zdjęcia świątyń prawosławnych i greckokatolickich w południowo-wschodniej Polsce.
Akcja "Wisła" została przeprowadzona od kwietnia do końca lipca 1947 roku przez władze komunistyczne. Jej formalnym celem była likwidacja struktur Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów.
Pomysł operacji powstał w sztabie generalnym Wojska Polskiego. 27 marca 1947 roku zastępca szefa sztabu generalnego generał Stefan Mossor przedstawił Państwowej Komisji Bezpieczeństwa plan akcji. Został on zaakceptowany dwa dni później przez Biuro Polityczne PPR, które zadecydowało także o powołaniu Grupy Operacyjnej "Wisła" oraz o zasadach wysiedlenia i ewakuacji.
Pretekstem dla uzasadnienia wysiedleń Ukraińców i zastosowania wobec nich zbiorowej odpowiedzialności było zastrzelenie 28 marca wiceministra obrony narodowej, gen. Karola Świerczewskiego w zasadzce zorganizowanej przez UPA.
Operacja objęła ok. 140 tysięcy osób, które zostały wysiedlone na Ziemie Odzyskane. Akcja wiązała się z utratą dobytku przesiedleńców, którzy otrzymywali jednak na tzw. Ziemiach Odzyskanych mienie po wysiedlonych stamtąd Niemcach.
W 1990 roku akcję "Wisła" potępił polski Senat, a w 2002 roku ubolewanie z powodu jej przeprowadzenia wyraził prezydent Aleksander Kwaśniewski. W 2007 roku, w 60. rocznicę akcji "Wisła", została ona potępiona przez ówczesnych prezydentów Polski i Ukrainy, Lecha Kaczyńskiego i Wiktora Juszczenkę.
Z Kijowa Jarosław Junko (PAP)
jjk/ jo/ kar/ maro/
