Cmentarz na Monte Cassino. Fot. PAP/J. Turczyk
Na polskim cmentarzu wojennym na Monte Cassino, na którym pochowanych jest - według różnych źródeł - od ok. 1050 do ponad 1070 żołnierzy II Korpusu Polskiego, uczestników walk o wzgórze, prowadzone są generalne prace remontowe. Jednocześnie trwa zbiórka pieniędzy na budowę centrum informacyjnego. Ambasada RP we Włoszech poinformowała PAP, że zgodnie z umową, którą zawarła Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa z firmą wykonującą prace remontowe całość robót ma trwać do końca listopada.
Przy wejściu na cmentarz umieszczono dwie rzeźby orłów dłuta profesora Duilio Cambellotiego, a pośrodku wielkie koło z wkomponowanym krzyżem Virtuti Militari i płonącym zniczem. Na wielkim marmurowym okręgu widnieje napis: "Przechodniu, powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie".
Kompleksowy remont obejmuje zarówno renowację i konserwację samego cmentarza, jak i zieleni wokół niego.
Wraz z odnową cmentarza, którego stan w ostatnich latach znacznie się pogorszył i wymagał pilnej interwencji, podejmowane są zabiegi o budowę tuż przy nim centrum informacyjnego, gdzie przedstawiono by historię II Korpusu Wojska Polskiego oraz bitwy na Monte Cassino i wkład polskich żołnierzy w wyzwolenie Włoch. Starania o wybudowanie małego pawilonu prowadzi Związek Polaków we Włoszech przy współudziale ambasady RP w Rzymie.
Trwa zbiórka pieniędzy na tę inwestycję, która ma kosztować około 200 tysięcy euro. Do tej pory zebrano połowę tej sumy.
Budowa punktu informacyjnego to inicjatywa zmarłego niedawno byłego prezesa Związku Polaków we Włoszech Mieczysława Rasieja.
Informację o zbiórce funduszy, numerze konta i szczegółach projektu wraz z jego multimedialną prezentacją umieszczono na stronie internetowej ambasady RP we Włoszech.
W zamieszczonym tam komunikacie podkreślono, że przekonanie o celowości i potrzebie budowy ośrodka informacyjnego podzielają przedstawiciele środowisk polonijnych i kombatanckich we Włoszech, a poparcie dla projektu deklarują wszyscy odwiedzający cmentarz przedstawiciele władz RP.
Autorem projektu centrum jest architekt Pietro Rogacień, syn żołnierza II Korpusu i uczestnika bitwy o Monte Cassino. Wzniesiony w pobliżu cmentarza pawilon ma mieć kształt rotundy i będzie zharmonizowany z otoczeniem oraz architekturą cmentarza. W środku znajdować się będzie stała wystawa fotograficzna obrazująca dzieje II Korpusu, deportacje Polaków na Syberię, proces formowania armii generała Władysława Andersa oraz jej przejście przez Bliski Wschód do Włoch.
Na razie odzew na apel o zbiórkę pieniędzy określa się jako umiarkowany, a inicjatorzy liczą na zaangażowanie sponsorów, gotowych wyłożyć większe sumy.
Zbiórce pieniędzy towarzyszą zabiegi o otrzymanie niezbędnej zgody na budowę punktu przy polskim cmentarzu.
„Jesteśmy po pierwszym spotkaniu w gminie Cassino z przedstawicielami różnych instytucji, w których gestii jest wydanie stosownych zezwoleń na budowę centrum” - poinformowała polska ambasada w komunikacie, przesłanym PAP. Formalne decyzje mają zapaść w końcu listopada.
Zgodę już wyraził opat klasztoru benedyktynów biskup Pietro Vittorelli. Nie zgłosił on zastrzeżeń, ale prosił wcześniej o to, aby punkt ten nie naruszał porządku architektonicznego cmentarza.
Zapowiedź budowy polskiego cmentarza nieopodal opactwa benedyktynów na Monte Cassino znalazła się w rozkazie generała Władysława Andersa, wydanym 20 maja 1944 roku, a więc dwa dni po zakończeniu walk o wzgórze.
Nekropolię zbudowano według projektu Wacława Hryniewicza i Jerzego Waleriana Skolimowskiego w dolinie koło historycznego opactwa benedyktynów, na terenie walk prowadzonych przez 3. Dywizję Strzelców Karpackich. Cmentarz budowało kilkuset włoskich robotników i kamieniarzy, wspomaganych przez pluton saperów 2. Korpusu Polskiego.
Powyżej cmentarza, na wysokości 593 metrów, polscy kombatanci wznieśli pomnik z obeliskiem, poświęcony pamięci żołnierzy 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Na obelisku wyryty jest napis: "Za naszą i waszą wolność my żołnierze polscy oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce".
Przy wejściu na cmentarz umieszczono dwie rzeźby orłów dłuta profesora Duilio Cambellotiego, a pośrodku wielkie koło z wkomponowanym krzyżem Virtuti Militari i płonącym zniczem. Na wielkim marmurowym okręgu widnieje napis: "Przechodniu, powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie".
Cmentarz został poświęcony 1 września 1945 roku.
Powyżej cmentarza, na wysokości 593 metrów, polscy kombatanci wznieśli pomnik z obeliskiem, poświęcony pamięci żołnierzy 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Na obelisku wyryty jest napis: "Za naszą i waszą wolność my żołnierze polscy oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce". Na cokole wyryto nazwiska 1115 żołnierzy Dywizji, poległych w czasie walk we Włoszech. Do grobu pod pomnikiem włożono urnę z prochami dowódcy 3. DSK gen. Bolesława Ducha, który zmarł w Londynie w 1980 r.
Po raz pierwszy cmentarz odnowiono w 1962 roku dzięki staraniom polskiej emigracji.
W 1970 roku na Monte Cassino pochowano zmarłego w Londynie generała Władysława Andersa, który w swej ostatniej woli wyraził pragnienie, by spocząć wśród swoich żołnierzy. Jego grób stanowi centralny punkt cmentarza.
Tuż obok grobu generała Andersa pochowano jego żonę - pieśniarkę, aktorkę, działaczkę polonijną - Irenę Anders, zmarłą 29 listopada 2010 roku w Londynie.
Z Rzymu Sylwia Wysocka (PAP)
sw/ ala/
