zabytki na Kresach

Zbaraż - pomnik Adama Mickiewicza

Na terenie dawnych Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej jest wiele upamiętnień Adama Mickiewicza, ale historia obelisku ze Zbaraża należy do najbardziej niezwykłych.

Krzemieniec - kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Po roku 1832, w ramach represji po powstaniu listopadowym, wszystkie katolickie świątynie w Krzemieńcu zostały decyzją cara przekazane Cerkwi Prawosławnej. Dotyczyło to również kościoła parafialnego pw. św. Antoniego wraz z klasztorem franciszkanów. Pozbawieni świątyń wierni rozpoczęli jednak starania o pozwolenie na budowę nowego, rzymskokatolickiego kościoła parafialnego.

Pomnik bitwy pod Hodowem

11 czerwca 1694 r. , podczas bezprecedensowej w historii wojskowości Rzeczpospolitej bitwy pod Hodowem, garstka polskich obrońców - siedem chorągwi husarii i pancernych w sile około 400 ludzi - skutecznie odparła najazd sił tatarskich w liczbie około 40 tys. ludzi.

Żółkiew - nagrobki Teofili i Marka Sobieskich z kościoła podominikańskiego

Żółkiew została założona pod koniec XVI wieku przez hetmana i kanclerza wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego. Kiedy owdowiały podczaszy koronny Jakub Sobieski, herbu Janina, pojął za żonę Teofilę Daniłowiczównę, wnuczkę sławnego hetmana, córkę wojewody ruskiego Jana Daniłowicza i Zofii z Żółkiewskich, Żółkiew weszła w skład dóbr Sobieskich.

Przydrujsk (Piedruja) - kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Historia Przydrujska Historia Przydrujska, obecnie miasteczka Piedruja na Łotwie, położonego przy trasie z Połocka do Dyneburga (łot. Daugavpils), nierozerwalnie wiąże się z położoną po drugiej stronie rzeki Dźwiny Drują, czyli dawnym Sapieżynem. Miasto składało się z trzech dzielnic: Starego Miasta na lewym brzegu rzeki Drujki, dzielnicy prawobrzeżnej czyli Sapieżyna oraz Przydrujska na przeciwległym brzegu Dźwiny. Otton Hedemann, autor książki „Magdeburskie miasto Druja”, wydanej w Wilnie w 1934 roku, pisze o powstaniu Przydrujska równolegle z Sapieżynem, określając go jako „swego rodzaju przyczółek i łącznik handlowy miasta macierzystego w jego stosunkach z prawobrzeżnem inflanckiem zadźwiniem”.

Lwów - pomnik Wojciecha Bartosza (Bartosa) Głowackiego w Parku Łyczakowskim

Jesienią 2016 r. zakończyły się prace konserwatorskie lwowskiego pomnika Wojciecha Bartosza Głowackiego (1756-1794), bohatera powstania kościuszkowskiego, który zasłynął męstwem podczas bitwy pod Racławicami, 4 kwietnia 1794 r., gdy zdobył działo rosyjskie gasząc lont czapką. Naczelnik Kościuszko mianował go wówczas chorążym Grenadierów Krakowskich. Głowacki został śmiertelnie ranny podczas bitwy pod Szczekocinami. Prawdopodobnie spoczął przy kościele (obecnie katedrze) pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kielcach. Miejsce pochówku upamiętnia płyta nagrobna.

Wilno – cmentarz na Rossie

Cmentarz na Rossie i jego historia Cmentarz katolicki na Rossie ((lit. Rasų kapinės) założono w 1801 r. Nekropolia składa się z części zwanych Starą i Nową Rossą, o łącznej powierzchni 10,8 ha. Jest to największy i najcenniejszy ze starych cmentarzy wileńskich, malowniczo położony na wzgórzach porośniętych starodrzewem. Przedstawia ogromną wartość historyczną, jako miejsce pochówku wielu znanych osób, a także wartość artystyczną, ze względu na cenne obiekty sztuki i architektury sepulkralnej.

Drycany - grób Gustawa Manteuffla

Gustaw Manteuffel Na przykościelnym cmentarzu w Drycanach (łot. Dricāni) znajduje się miejsce wiecznego spoczynku Gustawa barona Manteuffla, niezwykłego badacza o iście renesansowej rozpiętości zainteresowań. Myśliciel i hobbysta, prawnik, historyk, kulturoznawca, meloman i muzykolog, etnograf, genealog, tłumacz, znawca sztuki i architektury był autorem licznych publikacji poświęconych północnym kresom dawnej Rzeczypospolitej – Inflantom.

Wilno - Cmentarz Bernardyński na Zarzeczu

Cmentarz Bernardyński na Zarzeczu (lit. Bernardinų kapinės) Pierwszy Cmentarz Bernardyński znajdował się przy świątyni OO Bernardynów, między kościołami świętych Franciszka i Bernarda, św. Anny oraz św. Michała. W związku z wytyczaniem ulicy Świętej Anny, na podstawie decyzji magistratu wileńskiego z 25 lutego 1810 r., na wniosek Katolickiej Kongregacji Niemieckiej św. Marcina przy kościele św. Anny, cmentarz przeniesiono na Zarzecze i ulokowano w malowniczym miejscu, na stromej skarpie nad rzeką Wilejką.

Ćwierć wieku badań inwentaryzacyjnych na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej

Przez ostatnie 25 lat powstawały kolejne tomy zawierające szczegółowe inwentaryzacje zabytków - "Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej" pod redakcją Jana K. Ostrowskiego, które publikowało Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie.